O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti



Download 5,59 Mb.
Pdf ko'rish
bet42/153
Sana27.01.2023
Hajmi5,59 Mb.
#904090
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   153
Bog'liq
c086c6db19fa6204fac524bef9ab0327 FUQARO MUHOFAZASI

SUVGA CHO„KKANDA BIRINCHI YORDAM 
KO„RSATISH 
Cho'kkanlarga qanday yordam beriladi? Cho‘kish uch turga bo'linadi. 
Birinchi toifa cho‗kish (ho‗1) va (quruq) hamda ikkinchi toifa cho‗kishdan 
iborat. Cho'kishlardan tashqari turli jarohatlar olish, yurak xastaligi, miya 
faoliyati buzulishi tufayli sodir bo'ladigan o‘lim holatlari ham mavjud. 
Birlamchi cho'kish qanday bo‘ladi? Birlamchi cho'kish suvda ro‗y 
beradigan baxtsiz hodisalarning ko‗p uchraydigan turlaridan biri. Bunda suv 
nafas yo‗liga va o'pkaga kiradi, so‗ngra qonga quyiladi. Jabrlanuvchi 
chuchuk suvda cho‗kkanda, qonning suv bilan aralashuvi tez sodir bo‘ladi, 
natijada qonning umumiy miqdori ko‗payadi, eritrotsitlar yemiriladi, 
organizmdagi tuzlar mutanosibligi buziladi. Oqibatda qondagi kislorod 
miqdori keskin kamayadi. Cho'kuvchini qutqarilgandan so'ng umga birinchi 
yordam ko‗rsatilgach, ko‗pincha o‗pka shishib ketishi kuzatiladi. Bunda 
og‗izdan qonli ko‗pik keladi. Dengiz suviga cho‗kish chuchuk suvga 
cho‗kishdan farq qiladi. Dengiz suvidagi tuz konsentratsiyasi inson qonidagi 
plazmalarga nisbatan ko'proq, shuning uchun cho‘kkan odamning qonidagi 


111 
tuzlar ko'payib boradi va qonning quyuqlashishi rivojlanadi. Inson dengiz 
suviga haqiqiy cho'kkanda o‗pka tezlikda shishib, og‘izdan oq ko‗pik chiqish 
boshlanadi. 
Ikkilamchi cho'kish. Jarblanuvchining sovuq suvda cho'kishi yoki 
tushib qolishi yurak to‗xtab qolish holati (sovuq shok) ikkilamchi cho‘kish 
darajasini anglatadi. Buning asosida nafas olish bo‗g‗iziga yoki quloqning 
nog‗ora pardasiga zarar yetkazuvchi reflektorli reaksiya mavjud. Ikkilamchi 
cho‗kish uchun periferik tomirlarning tortilishi xos. O‗pka shishishi 
kuzatilmaydi. 
Tezkor yordam ko‗rsatish. Birinchi navbatda jabrlanuvchini tezlik 
bilan suvdan chiqarib olish lozim. Agar jabrlanuvchi behush bo‘lsa, suvning 
o‗zidayoq og'izdan burunga sun‘iy nafas usulini qo‘llash kerak, biroq buni 
faqat maxsus tayyorgarlik ko‗rgan kuchli qutqaruvchilargina amalga oshira 
olishadi. Sun‘iy nafas berish quyidagi tarzda o‗tkaziladi: jabrlanuvchining 
orqa yonboshida turgan holda o‗zingizning o‗ng qo‘lingizni 
jabrlanuvchining o‗ng qo‗li ostiga o‗tkazasiz. O‗ng kaftingiz bilan jabr-
lanuvchini og‗zini yopib, shu bilan bir vaqtda uning engagini yuqoriga va 
oldinga cho‗zishga harakat qilasiz. 
Cho‗kuvchi suvdan qirg'oqqa yoki qayiqqa chiqarilib olingach, sun‘iy 
nafas oldirish davom ettiriladi, buning uchun iloji bo‘lsa havo yuborish 
moslamasidan foydalaniladi. Agar uyqu arteriyasida puls bo‘lmasa va yurak 
urishi eshitilmayotgan bo‘lsa, yurakni to‗g‗ridan to‗g‗ri massaj qilib 
bo‗lmaydi. O
`
pkadagi hamma suvni chiqarib tashlashga ham harakat qilish 
kerak emas. Haqiqiy cho‗kkanlar tezda qorni bilan yotqiziladi va ko'krak 
qafasi ustining yon yuzasiga keskin bosiladi (10-15 soniya), shundan keyin u 
orqa tomoni bilan yotqiziladi. Og`iz bo‗shlig‗i har qanday mato o‗ralgan 
barmoq bilan tozalaniladi. Agar bemor jag`larini qattiq qisib olgan bo'lsa, 
barmoqlar pastki jag'ining burchagiga bosiladi. Og'iz bo‗shlig‗ini elektr yoki 
oyoq yordamida ishlatiladigan so‗rg'ich bilan tozalash mumkin, biroq o‗pka 
shishganligi alomatlari bo'lgan taqdirda og'izdagi ko‗pikni so‗rib olish kerak 
emas. 
Qutqaruvchi jabrlanuvchining yonboshida bo'lishi kerak va shu 
holatda bir qo‗li bilan boshini ushlab kafti bilan peshonasini, boshqa qo‗li 
bilan engagini bosib og‗zini oson ochadi. Bunda pastki jag‗ni oldinga 
chiqarish kerak emas. Qutqaruvchi chuqur nafas olganicha bemorning 
og‗ziga lablarini jipslaydi va keskin nafas chiqaradi. Bu bilan bir vaqtda 
bemor peshonasiga qo‗yilgan qo‘lining bosh va ko‗rsatkich barmoqlari bilan 
uning burni siqiladi, shunda yuborilgan havo burun orqali chiliiqib 
ketmaydi. 


112 
Agar jabrlanuvchining og'zini ochishning iloji bolmasa yoki og‗iz 
narsalar bilan band bo‘lsa, jabrlanuvchi og‗zini kaft bilan yopib turib, burni 
orqali havo yo‘llasa ham bo‗ladi. Sun‘iy nafas o'tkazish chastotasi bir 
daqiqada 12-16 marta nafas yo‘llashdan iborat bo‗lishi kerak. 
Ba‘zan cho‗kuvchilarning nafas yo'llarida yirik yot jismlar turib qolib, 
berkitib qo'yadi, oqibatda nafas yo‗li berkilib qoladi yoki tovush teshiklarida 
qattiq taranglashish boshlanadi. Bunday holatda nafas o‗tadigan tomoqni 
kesish kerak boladi. 
Bemor qutqaruv stansiyasiga yetkazilganidan keyin ham, hatto u o‗zi 
nafas ola boshlagan, biroq shishganligi alomatlari bo'lgan taqdirda 
jabrlanuvchiga nisbatan jonlantirish choralari (asosan, sun‘iy nafas oldirish) 
davom ettiriladi. 
Agar jabrlanuvchining nafas olish ritmida buzilish mavjud bo‗lsa 
(ya‘ni nafas olish tezligi bir daqiqada 40 martadan ko‗p bo‗lib, terisi keskin 
ko‗karib ketgan bo‗lsa) sun‘iy nafas oldirish davom ettiriladi. Agar nafas 
olish bir maromga tushib qolgan bo'lsa, bemorga nashatir spitri hidlatish 
kerak. 
Jabrlanuvchi behuzur bo‗la boshlasa, terisini ishqalash, issiq, quruq 
odeyalga o‗rab qo‗yish kerak. Hushdan ketish boshlanganda yoki hushi 
joyida bo‘lmasa greylka qo‗yish mumkin emas. Nafas olish buzilgan va 
o‗pka shishgan bo‗lsa, traxeya teshiladi (intubatsiya qilinadi) va bemorning 
o'pkasi sun‘iy ventelyatsiya qilish aparatiga ulanadi. 
O‗pkani sun‘iy ventelyatsiya qilishni muddatidan oldin to'xtatish 
xavfli. Hatto mustaqil nafas olish harakatlari paydo bo‘lishi ham, ayniqsa, 
o‗pkada shish bo‘lgan taqdirda normal nafas olish tiklanganligini 
bildirmaydi. 
Chuchuk suvga cho‗kkan bemorlarning agar terisi ko‗karib, bo'ynidagi 
vena tomirlari shishib ketgan bo‗lsa, kasalxona sharoitida qonni chiqarib 
yuborish tadbiri amalga oshiriladi. Eritrotsitlar nobud bo'lishi namoyon 
bo‘lganda venaga plazma yuboriladi. Shishishni kamaytirish uchun laziksga 
o'xshagan siydik haydovchi vositalar qo'llaniladi. 
Organizmda oqsil darajasi kamayib ketganda albumin konsentratsiyasi 
quyiladi. Arterial gipertenziya holatida o‗pka shishishi kuchaysa tomirga 
benzageksoniy shuningdek, ko‗p miqdorda gormonlar (gidrokortizon yoki 
prednizolon) qo'llaniladi. Og'ir turdagi cho'kish holatlarida jabrlanuvchini 
jonlantirish (reanimatsiya) bo'limiga olib borish kerak. Bemorni eltish 
vaqtida ham o'pkani sun‘iy ventilyatsiya qilish davom ettiriladi, bemorni 
zambilga olish vaqtida uni yonboshlatib, boshini osiltirib qo‗yish kerak. 


113 

Download 5,59 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   153




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish