O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti «bmini himoya uchun dakga Tavsiya qilaman»

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

7 
I-Bob. Iqtisodiy ta’limda buxgalteriya fanlarini o`qitish va
innovatsion 
texnologiyalardan foydalanishning nazariy asoslari 
1.1. Buxgalteriya hisobi tizimida baholash va kalkulyatsiyaning mazmuni,
mohiyati va xususiyatlari
Buxgalteriya hisobining muhim tamoyillaridan biri bo‘lib, oldingi bobda aytib 
o‘tganimizdek, baholash hisoblanadi. 
Baholash
– bu korxona aktivlarining 
qiymatini pulda ifodalash usuli.
Kalkulyatsiya 
–bu xo‘jalik aktivlarining sotib 
olish, ishlab chiqarish va sotish qiymatlarini hisoblab topish usuli.Korxona 
aktivlarini baholash negizida quyidagi qiymat turlari yotadi: 
1.Boshlang‘ich qiymat – 
bu aktivlarni sotib olish, qurish, ishlab chiqarish va 
boshqa yo‘llar bilan kelib tushgan vaqtida shakllangan qiymati. Ushbu qiymat o‘z 
ichiga 
 
aktivlarni sotib olishga, qurishga va ishlab chiqarishga ketgan harajatlarni 
oladi. Bepul kelib tushgan aktivlarning boshlang‘ich qiymati komissiya tomonidan 
ekspert yo‘li bilan topiladi.
2.
Qoldiq qiymat –
bu aktivlarning boshlang‘ich qiymatidan foydalanish 
davrida jamlangan eskirish summasini chegirishdan keyin qolgan qiymati.
3.
Sof sotish qiymati -
bu aktivning sifati, holati, shuningdek bozordagi talab 
va taklifdan kelib chiqgan holda shakllangan qiymati. Ushbu qiymat yuqorida 
keltirilgan qiymat turlaridan kam ham, ko‘p ham bo‘lishi mumkin. 
Korxona aktivlarining alohida turlarini baholash va kalkulyatsiya qilishda
o‘ziga xos xususiyatlar mavjud va bunda turli usullardan foydalaniladi. 
Buxgalteriya hisobining boshqa hisob turlaridan yana bitta farqli xususiyati 
shundaki, unda aks ettirilgan xo‘jalik operatsiyalari qat’iy hujjatlashtirilgan 
bo‘ladi, ya’ni hisobda aks ettirilgan ma’lumotlar hujjatli asosga ega bo‘ladi. Bu o‘z 
navbatida buxgalteriya hisobi ma’lumotlarini muhimliligini, ishonarliligini, yuridik 
kuchga ega ekanligini ta’minlaydi. Shuning uchun ham hujjatlashtirish 
buxgalteriya hisobining muhim usuli hisoblanadi.