Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta-maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti ximmatov ibodilla, abduraxmanov muxtor

maxfiylik, yaxlitlilik.
Maxfiylik orqali yovuz niyatli shaxslardan axborotni yashirish tushunilsa, 
yaxlitlilik esa yovuz niyatli shaxslar tomonidan axborotni oʻzgartira olmaslik 
haqida dalolat beradi.
Kriptografiya tizimini sxematik ravishda yuqoridagicha tasvirlash mumkin:
Bu yerda kalit qandaydir himoyalangan kanal orqali joʻnatiladi (chizmada 
punktir chiziqlar bilan tasvirlangan). Umuman olganda, ushbu mexanizm 
simmetriyali bir kalitlik tizimiga taalluqlidir.
Assimmetriyali ikki kalitlik kriptografiya tizimini sxematik ravishda 
quyidagicha tasvirlash mumkin:
Bu holda himoyalangan kanal boʻyicha ochiq kalit joʻnatilib, maxfiy kalit 
joʻnatilmaydi. Yovuz niyatli shaxslar oʻz maqsadlariga erisha olmasa va 
kriptotahlilchilar kalitni bilmasdan turib, shifrlangan axborotni tiklay olmasa, u 
holda kriptotizim 
kriptomustahkam
tizim deb
aytiladi.
Kriptotizimning mustaxkamligi uning kaliti bilan aniqlanadi va bu 
kriptotahlilning asosiy qoidalaridan biri boʻlib hisoblanadi.

---

57 
Ushbu ta‘rifning asosiy ma‘nosi shundan iboratki, kriptotizim barchaga 
ma‘lum tizim hisoblanib, uning oʻzgartirilishi koʻp vaqt va mablag‗ talab qiladi, 
shu bois ham faqatgina kalitni oʻzgartirib turish bilan axborotni himoyalash talab 
qilinadi.
Kriptografiya nuqtai nazaridan shifr bu kalit demakdir va ochiq ma‘lumotlar 
toʻplamini yopiq (shifrlangan) ma‘lumotlarga oʻzgartirish kriptografiya 
oʻzgartirishlar algoritmlari majmuasi hisoblanadi.
2.3.3-rasm. Matnni ikki kalitli shifrlash sxemasi 
Kalit
 
—
 
kriptografiya 
oʻzgartirishlar 
algoritmining 
ba‘zi-bir 
parametrlarining
 
maxfiy holati boʻlib, barcha algoritmlardan yagona variantini 
tanlaydi. Yuqoridagi 
2.3.2 va 2.3.3-
rasmalrda kalitlarga nisbatan ishlatiladigan 
asosiy koʻrsatkich boʻlib