O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti tarix fakulteti tarixshunoslik va manbashunoslik kafedrasi arxivshunoslik fanidan ma’ruza matni tuzuvchi: Yakubov Akmal Saydirasulovich

Manbalar va adabiyotlar 
Alimov I va b. Arxivshunoslik. Toshkent, 1997.
Teoriya i pratika arxivnogo delo v SSSR. Moskva, 1980. 


8- Mavzu: Arxivlarni yangi hujjatlar bilan to’ldirish 

Reja: 

1. 

Arxivlarni 

komplektlash 

tushunchasi. 

Arxivlarni 

yangi 

hujjatlar bilan to’ldirish manbalari 

2. 

Arxivlarni yangi hujjatlari bilan to’ldirishni tashkil etish 

---

39

Arxivshunoslikda
«arxivlarni 
komplektlash» deganda ularni yangi
hujjatlar bilan to’ldirish tushuniladi. Davlat 
arxivlari sistemali ravishda yangi hujjatlar
bilan

to’ldirib

boriladi. 
Arxivlarni
komplektlash tartibi qonunda, O’zR Bosh 
arxiv boshqarmasining nizomlarida hamda rejalarda belgilab beriladi.
Idoraviy arxivlar ham doimiy tarzda yangi hujjatlar bilan to’ldiriladi. Bu 
arxivlarga har yili yangi hujjatlar qabul qilinadi. Idoraviy arxivlarda hujjatlar
vaqtincha, ma’lum muddat davomida saqlanadi. Belgilangan muddatdan so’ng 
ilmiy ahamiyatga molik hujjatlar doimiy ravishda saqlash uchun davlat arxivlariga
topshiriladi, qolganlari esa dalolatnoma tuzilib, yo’q qilinadi. 
Davlat arxivlarini komplektlash murakkab va mas’uliyatli ish bo’lib, u
hujjatlar manbasini aniqlash, hujjatlarni tanlab olish va ularni davlat arxivlari 
shoxobchalariga taqsimlashni o’z ichiga oladi. Hujjatlar va yig’majildlarni idoraviy
arxivlardan davlat arxivlariga o’tkazish ham arxivlarni komplektlash bilan bevosita 
bog’liqdir.
Davlat arxivlarini komplektlashdan asosiy maqsad har bir arxivda uning 

yo’nalishiga mos keladigan hujjatlarni imkon qadar to’liqroq yig’ishdir. Bu esa

hujjatlarni to’g’ri tashkil etish, ularni ilmiy-ma’lumotnoma apparatini yaratish, 
ulardan har tomonlama foydalanish imkoniyatini beradi.
DAF hujjatlarini davlat arxivlari shoxobchalariga taqsimlash har bir arxiv 
fondining bo’linmasligini hamda hujjatlarni turkumlashning asosiy belgilarini
inmobatga olgan holda amalga oshiriladi. 
O’zR DAF hujjatlari respublika ahamiyatiga va mahalliy ahamiyatga molik 

bo’lgan materiallarga bo’linadi. Respublika ahamiyatiga molik hujjatlar qatoriga

Turkiston general-gubernatori mahkamasi, Muvaqqat hukumatning Turkiston 
Komiteti, TASSR va O’zSSR MIK va XKS, O’zSSR Oliy Soveti iva Ministrlar
Soveti, O’zR Prezidenti Devoni, Oliy Majlis va Vazirlar Mahkamasi, respublika 
vazirliklari va muassasalari fondlari markaziy ahamiyatga molik hujjatlardir.
Bunday hujjatlar ularning mazmuni, yaratilish texnikasini hisobga olgan holda 
markaziy davlat arxivlari – O’zR MDA, O’z ITMH MDA, O’zR KFFH MDA yoki
O’zR Prezidenti Devoni arxivida joylashtiriladi. 
Mahalliy ahamiyatga ega bo’lgan hujjatlar respublikaning ma’muriy-siyosiy
tuzilishi asosida tuzilgan Qoraqalpog’iston Respublikasi MDA, viloyat davlat 
arxivlari va ularning filiallari hamda Toshkent shahar davlat arxiviga taqsimlanadi.