O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi samarqand davlat universiteti Pedagogika fakultеti Boshlang`ich ta'lim metodikasi kafеdrasi

200. Tushuntiring, nima uchun + 4 hollari uchun qo'shish va ayirishni ko’rib chiqqandan keyin qo'shishning o'rin almashtirish xossasi kiritiladi?
201. Qo'shishning o'rin almashtirish xossasini o'rganishning taklif qilingan rejasiga mos holda quyida berilgan mashqlarni qo’llang.
1. Ko’rgazmali material asosida xossani fikrlari.
2. «Qo’shiluvchilarning o’rni almashgani bilan yig’indi o’zgarmaydi» xulosasiga o'quvchilarni kiritish.
3. Maxsus tanlangan misol va masalalarni yechish (birinchi mustahkamlash).
4. O’rin almashtirish xossasini qo'llash.
a) Misollarni taqqoslang va yulduzchaning o'rniga kerakli belgi qo'ying:
4+3g’3+4 8+2g’8-2
6+3g’7+3 5+4g’4+5
b
3
) Qanday son qoldirilgan?
7 + = 10 6+2=8
3 + =10 2+ =8
v) Misollarni taqqoslang:
2+1=3 3+4=7
1+2=3 4+3=7
Ular nimasi bilan o'xshash? Farqi nimada?
g ) Mevalar hammasi bo’lib nechta? Rasmlar bo'yicha misollar tuzing.

d) Misollarni yechishda qo'shishning o'rin almashtirish xossasini qo'llang:

2+5= 1+9= 3+5=
3+7= 4+6= 2+8=
Misollarni mustaqil tuzing.
202. «Qo’shiluvchilarning o’rnini almashtirish» mavzusi bo’yicha darsni o'tkazish jarayonida bir o'qituvchi o'quvchilarning faoliyatini quyidagicha tashkil etdi. Oldin u o’quvchilarga mustaqil yechish uchun quyidagi misollarni taklif qiling: 4+1, 3+2, 4+3; 1+4, 2+3, 3+4. Keyin misollar juftlari nimasi bilan o’xshashligini aniqlab oldi. (Qo’shilishga doir misollar, qo’shiluvchilarning o'rni almashgan, har bir juftda javoblar bir xil). Qo’shiluvchilarning o'rnini almashtirish vaqtida yig’indi haqida nima deyish mumkin? (Yig’indi o'zgarmaydi).
Ikkinchi o’qituvchi o’quvchilarning faoliyatini boshqacha tashkil etdi. O’quvchilarga darslikdagi rasmlarni ko’rib chiqish taklif etildi:
O’qituvchi savollar berdi:
- Rasmlarning farqi nimada?
5+3 6+2 6+3
3+5 2+6 3+6
- O'xshashi nimada?
- Yozuv nimani aniqlatadi?
- Berilgan misollar juftlari taqqoslab, qanday xulosaga kelish mumkin?
(Qo’shiluvchilarning o’rni almashgani bilan yig’indi o’zgarmaydi).
Birinchi va ikkinchi darslarda qisman izlanish metodi o’rin olgan. Buni isbotlang. Birinchi va ikkinchi darslardagi berilgan metod o'z ichiga qanday usullarni oladi? Qaysi boshqa metodlar bilan mos ravishda u qo’llanilgan?
203. + 5, + 6, + 7, + 8,+ 9 hollarini ko’rib chiqishdan oldin o’qituvchi o’quvchilarga + 2, + 3, + 4 hollarini takrorlashga doir mashqlarni taklif etadi. Nima uchun bunday qilish kerak? + 2, + 3, + 4 hollarini takrorlashga doir turli xil mashqlarni tanlang. + 5,+ 6, + 7, + 8, + 9 hollariga o'tishdan oldin yana qanday savolni takrorlash kerak? Nima uchun?
204. Darsda «5,6,7,8,9 ni qo'shish mavzusi bo'yicha yangi materialni tushuntirish bosqichida o’quvchilarning mustaqil ishidan foydalanish mumkinmi? Bu ishni bajarishdan oldin qanday tayyorgarlik ishini olib borish kerak?
205. 1. Quyidagi ko'rgazmali qurollar yordamida mashqlarning didaktik maqsadini aniqlang.
a) Kataklarga kerakli sonni qo'ying.
6

b) Har bir yozuv qaysi rasmga mos.

3+4=7
2+5=7

6+1=7
Sonning tarkibini o'rganish uchun ko'rgazmali qurollarni mustaqil tayyorlang. Masalan, bunday tuzing:
v) Harakatli, ikki tomonli, ikki xil rangli narsalar. Masalan, bir tomoni ko'k, ikkinchi tomoni yashil doirachalar. Doirachalarni aylantirib, sonning ixtiyoriy tarkibini va mos yozuvni hosil qilish mumkin.

v ) Bir xil diametrli 2 ta aylana (I,II). Ularning ustida har xil rangdagi doirachalarning (uchburchaklarning) bir xil miqdori chizilgan (yelimlangan). Masalan bitta aylanada doirachalar ko’k, boshqasida – yashil. Aylanalar radiuslar bo’yicha kesilgan, ular bir-biriga kirgizdirilgan. Aylanalarni aylantirib, aylanalarda (III) tasvirlangan sonning ixtiyoriy variantini hosil qilish mumkin.