O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi samarqand davlat universiteti Pedagogika fakultеti Boshlang`ich ta'lim metodikasi kafеdrasi

Birinchi topshirqni tekshirish uchun quyidagi savollardan foydalanib, suhbatning turli xil variantlarini tuzing:
1)Birinchi misolning javobi qanday?
2)Ikkinchi misolning javobi qanday?
3)Uchinchi misolning javobi qanday?
4)To’rtinchi misolning javobi qanday?
5)3 sonini hosil qilish uchun 2 ga qanday son qo’shish kerak?
6)Ikkinchi va to’rtinchi misollarning o’xshash va farq tomonlari nimada?
7)Son 1 taga ortadigan misollarni o’qing.
8)Son 1 taga kamayadigan misollarni o’qing.
9)Javoblari bir xil bo’lgan misollarni o’qing.
10)Faqat savollarni o’qing. Eng kichik sonni ayting? Eng katta sonni ayting?
Ikkinchi topshiriqni tekshirish uchun quyidagi savollardan foydalanib, suhbatning turli xil variantlarini tuzing:
1)Bo'sh kataklarga qo’yilgan sonlarni birma – bir o’qib chiqing.
2)Hosil bo’lgan yozuvlarning o’xshash tomoni nimada?
3)Hosil bo’lgan tengliklarni boshqacha qilib qanday yozish mumkin?
4)3,2,4,1 sonlari qanday hosil bo’lganini o’qing.
5)Qaysi tenglik (misol)dan quyidagilar ko’rinadi: agar 3 ni 1 taga orttirsak 4 hosil qilamiz: agar 3 ni 1 taga kamaytirsak 2 hosil qilamiz: agar 2 ni 1 taga kamaytirsak 1 hosil qilamiz?
6)3 soni ortadigan: 3 soni kamayadigan, 2 soni ortadigan misollarni o’qing.
7)Hosil bo’lgan misollarni chizg’ichda tasvirlang.
23. «Matematika – 1» darsligida «1-10 bo’lgan sonlar» mavzusi bo’yicha mashqlarni e’tibor bilan o’rganib chiqing. Ular orasida o’quvchilarni qo'shishning o’rin almashtirish xossasi bilan tanishtirishga tayyorlaydigan mashqlar bormi?
24. 10 ichiga «Sonlarni nomerlash» mavzusi bo’yicha nazorat ishini tuzing. Har bir topshiriqni bajarishda qanday bilim, ko’nikma, malakalar tekshirilishini tushintiring.


1. 2. «Yuzlik» ichida sonlarni nomerlashni o’rganish.
Mavzuni o’rganish masalalari.
1. O’quvchilarni yangi sanoq birligi «o’nlik» bilan tanishtirish.
2. Xona tushunchasini kiritish va tushuntirish. 1ta o’nlik 10ta birlikdan tuzilganligini o’zlashtirish (o’nlik sanoq sistemasining qurilish prinsipi)
3. 2 xonali sonlarni o’qish va yozishni o’rganish
4. Son bilan raqam o’rtasidagi farqni aniqlash. Sonlarni raqamlar bilan yozishning pozitsion uslubini tushinish.
5. 2 xonali sonlarni nomerlashga doir bilimlar asosida sonlarni qo’shish va ayirish birikmasini shikllantirish.
6. 2 xonali sonlarni nomerlashni o’rganish bilan uzviy bog’liq xolda uzunlikning yangi o'lchov birliklarini ko’rib chiqish (detsimetr, metr).
Nomerlashni o’rganishda ikkita bosqich ajratiladi: «11-20» va «21-100» sonlarni nomerlash. Ammo shuni ta’kidlash lozimki, 20 gacha bo’lgan 2 xonali sonlarni va 20 dan katta bo’lgan 2 xonali sonlarni nomerlash bir biriga prinsipial o’xshash: bu sonlarni og’zaki va yozma nomerlash, sanoqda birliklarni 10 talab guruhlashga va sonlarni yozishda raqamlarning o’rin qiymatlari prinsipiga asoslaniladi.
100 ichida sonlarni nomerlash quyidagicha amalga oshiriladi: tayyorgarlik ishi, og’zaki nomerlash, so'ngra yozma nomerlash o’rganiladi. Ikkinchi o’nlik sonlarini og’zaki nomerlashni o’rganishni bolalar o’nlik tushunchasi bilan tanishtirishdan boshlaydilar. Bunda ko’rsatma qo’llanma sifatida cho’plardan va cho’plar dastasidan foydalaniladi. Masalan, cho’plarni sanab, 10 tadan dastalab, bog’lab birliklardan o’nliklar qanday hosil bo’lishi ko’rsatiladi.
10 dan katta sonlarni yozma nomerlash sanoqda birliklarni o’nlik guruhlashga va raqamlarning o’rin qiymatlari prinsipini qo’llashiga asoslangan, ya’ni o’ngdan chapga qarab sanalganda birlik birinchi o’ringa, o’nliklar ikkinchi o’ringa yoziladi. Yozma nomerlash bilan tanishtirishda ko'rsatma qo’llanma sifatida abak, xonalar jadvalidan foydalanish qulay. Bu qo’llanmalardan foydalanish jarayonida o’quvchilar o’nlik sanoq sistemasining qurilish prinsipini o'zlashtiradilar, ya’ni I xonaning 10 birligi II xonaning 1 ta birligidan tashkil topadi.
«Yuzlik» konsentrida nomerlashni o’rganishda «O’nlik» konsentrida boshlangan ish davom etadi: predmetlarni sanash: natural qatorida sonlarning hosil bo’lishini o’rganish: natural qatorda sonlarni taqqoslash.
«Nomerlash» mavzusida sonlarni qo’shish va ayirish hollari qaraladi, ushbu hisoblashlarning asosi bo’lib sonning xona tarkibi va natural qatorda sonlarning hosil bo’lish prinsipi xizmat qiladi (masalan, bunday: 18-8, 18-10, 10+8, 14+1, 17-1).
Uzunliklarni o’lchashning yangi birligi detsimetr bilan tanishtirish, kesmalarni santimetr va detsimetr bilan o’lchashga doir mashqlar ikkinchi o’nlik sonlarni nomerlashni yaxshi o’zlashtirishga yordam beradi. Masalan, agar kesmaning uzunligi 1 dm 3 sm bo’lsa, demak unda 1 o’nlik sm va yana 3 sm sig’adi degan so’zdir. 10 birl. = 1 o’nl., 10 sm = 1 dm, 13= 1 o’nl, 3 birl., 13 sm = 1 dm 3 sm.