O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti filologiya fakulteti

 
TAQRIZCHI: 
 
 
Oʻzbek tilshunosligi kafedrasi mudiri,
f.f.d. A.Pardayev
 

---

Samarqand davlat universiteti filologiya fakulteti o‘zbek tilshunosligi 
kafedrasining 5A120102 – Lingvistika (oʻzbek tili) mutaxassisligi magistranti 
Esanov Sanjar Pardayevichning “Siyosiy arboblar nutqining leksik – stilistik 
xususiyatlari” (Oʻzbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom 
Abdugʻaniyevich Karimov va Prezidentimiz Shavkat Miromonovich 
Mirziyoyev nutqlari misolida) mavzusidagi magistr ilmiy darajasini olish 
uchun yozilgan dissertatsiyasiga 
TAQRIZ 
Nutqiy mahorat va notiqlik san’ati butun dunyoda qadrlanadigan va 
jamiyatning barcha a’zolari uchun kerakli sifatlardir. Umumiy qaralganda, nutqiy 
mahorat va notiqlik san’ati tushunchalari nutq ma’daniyati sohasining tarkibiy 
qismlari hisoblanadi. Nutq madaniyati jamiyat madaniy taraqqiyoti, millat 
ma’naviy kamolotining muhim belgisidir. 
Hayot davom etar, kishilar bir-birlari bilan muloqotga kirishar ekan notiqlik 
butun dunyo tilshunoshlik fanining dolzarb muommolaridan biri hisoblanaveradi. 
Bu muammoni hal etish umummadaniyatimiz taraqqiyotida, shuningdek, oliy 
ta’lim dargohlarida, o‘rta maxsus ta’lim tizimida, umumiy o‘rta ta’lim 
maktablarda dars o‘tish jarayonini yaxshilash bilan ham bog‘liq. Shuni alohida 
qayd etish kerakki, bugungi kunda “Nutq madaniyati” fani barcha o‘quv yurtlarida 
o‘qitilishi kishini bevosita quvontiradi. 
Nutq madaniyati – tilning tuganmas boyligini egallashdir. Nutq madaniyatini 
egallagan inson mukammallik, kamolot tomonga qadam tashlagan inson bo‘ladi. 
Chunki, insoniyat umummadaniyatining katta tarkibiy qismini nutq madaniyati 
tashkil qiladi. 
Shunday ekan, davlat arboblari va siyosatchilarning nutqlari, ma’ruzalari tili 
hamda uslubi o‘z tadqiqotchilarini kutayotgan mavzular hisoblanadi. Bu 
mavzularni o‘rganishning ahamiyati tilshunosligimiz uchun muhimdir. Chunki, 
davlat arboblari hamda siyosatchilar ham ona tilining butun imkoniyatlarini ishga 
soladi, har bir qatlamidan foydalanadi, har bir ma’no nozikliklaridan foydalanadi, 
bir so‘z bilan aytganda, butun ona tilining har bir jihatini yuzaga chiqaradi. Shu 
nuqtayi nazardan qaraganda, xalqimizning mustaqillikka erishishi va istiqlol davri 
tarixida o‘chmas iz qoldirgan mashhur davlat arbobi, O‘zbekiston 
Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Abdug‘aniyevich Karimov va 
Oʻzbekiston Respublikasini rivojlangan dunyoda yangi taraqqiyot bosqichiga olib 
chiqqan hamda rivojlanish jarayonini yana bir pagʻonaga koʻtargan Prezidentimiz 
Shavkat Miromonovich Mirziyoyevlarning nutqlari tili va uslubiy xususiyatlarini 
o‘rganish dolzarb mavzulardan hisoblanadi. 
Ushbu magistrlik dissertatsiyasi an’anaviy “Kirish”, uch asosiy bob, xulosa 
va bibliografiyadan iborat. “Kirish”da notiqlik san’ati va uning siyosiy arbobning 
hayoti va faoliyatida tutgan o‘rni haqida keng ma’lumotlar keltirilgan.

---

Ishning “Notiqlik san’ati va nutqiy mahorat” deb nomlangan birinchi bobi 
ikki fasldan iborat va bu bobda “Notiqlik”, “Nutqiy mahorat” kabi sohalaning 
nazariy jihatlari ochib berilgan. Bundan tashqari, notiqlik san’atining tarixi, 
bugungi kunda yuzaga kelayotgan ayrim ilmiy ishlardagi notiqlik san’atining 
turlari tahlilga tortilgan. 
Ishning “Siyosiy arboblar nutqiy mahoratining leksik-grammatik 
xususiyatlari” deb nomlangan ikkinchi bobida esa siyosiy arboblarimiz 
nutqlarining lingvistik o‘ziga xos jihatlari tahlil etilgan. Bu bob ham ikki fasldan 
iborat boʻlib, “Siyosiy arboblar nutqiy mahoratining yuzaga chiqishi” nomli 
birinchi faslida siyosiy arboblarimizning nutqiy mahorati va notiqlik san’ati 
qirralari xalqimizning turli qatlamlari bilan samimiy uchrashuvlaridagi jo‘shqin 
nutqlari orqali ochib berilgan. Bunda siyosiy arboblarning notiqlik mahoratini 
yuzaga chiqaruvchi leksik birliklarga e’tibor qaratilgan.
Bobning “Nutqlardagi asosiy kommunikativ oʻziga xosliklar” deb 
nomlangan ikkinchi faslida siyosiy arboblarimiz nutqlaridagi nutqning asosiy 
kommunikativ sifatlari oʻrganilgan. 
Dissertatsiyaning “Siyosiy arboblar nutqining uslubiy xususiyatlari” nomli 
uchinchi bobida siyosiy arboblar nutqining oʻziga xos uslubiy qirralari ochib 
berilgan. Bu bob ikki fasldan tashkil topgan boʻlib, bobning birinchi “Notiqlar 
nutqining oʻziga xos uslubiy vositalari” faslida notiqlarimiz nutqida qoʻllangan 
uslubiy vositalar tahlil qilingan.
Magistrlik dissertatsiyasida siyosiy arboblar nutqining tildagi imkoniyatlari 
keng tahlil etilganligini alohida ta’kidlash mumkin. Har bir til birligining oʻziga 
xos jihatlari, erkin fikrlari magistrantning chuqur bilim va qobiliyatidan dalolat 
beradi. 
Dissertatsiya boy faktlar asosida, ravon va ilmiy yozilib, vazifalar ishonchli 
dalillar asosida ochib berilgan. 
Ishda biroz xatoliklar ham uchraydi: 
1.
Ishda siyosiy arboblarimizning ishlaridan olingan misollar hajmi biroz 
katta. 
2.
Ishda qaytariqlar mavjud. 
Umuman olganda, 5A120102 – Lingvistika (oʻzbek tili) mutaxassisligi 
magistranti Esanov Sanjar Pardayevichning “Siyosiy arboblar nutqining leksik – 
stilistik xususiyatlari” (Oʻzbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom 
Abdugʻaniyevich Karimov va Prezidentimiz Shavkat Miromonovich Mirziyoyev 
nutqlari misolida) mavzusidagi magistr ilmiy darajasini olish uchun yozilgan 
tadqiqoti magistrlik dissertatsiyasiga qoʻyilgan talablarga javob beradi va uni 
YaDAK himoyasi natijalariga koʻra yuqori baholash mumkin.