O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti V. Yu. Ahrorov

birday ko‘ruvchi 
olomon ishtirokchilari 
ulardan ajralib turadi. Masalan, ba’zan olomonning tajovuzkor harakatlari qaratilgan 
ob’yektdan alamzada bo‘lib yurgan odamlar ham guruhiy tartibbuzarliklarga 
tortiladilar. Ular boshlovchi emas, ammo olomonning ta’sir doirasida qolib, unda faol 
ishtirok etadilar. Olomon ichida unga faqat o‘z «bebosh fe’lini» ko‘rsatib qo‘yish, 
o‘zining shafqatsizlikdan huzur qiladigan impulslarini chiqarish imkoniyati paydo 
bo‘lgani tufayligina olomonga qo‘shilgan 
tajovuzkor 
shaxslar ayniqsa katta xavf 
1
Социальная психология: Краткий очерк
/ Под общ. ред. Г. П. Предвечного и Ю. А. Шерковина. 
– 
М., 1995. 
– 
С. 289
–290. 
134

---

tug‘diradi. Odatda, ular eng og‘ir harakatlarni sodir etadilar. 
Guruhiy tartibbuzarlik ishtirokchilari orasida 
adashganlari 
ham mavjud. 
Chunki ular vaziyatni xato, adolat prinsipini noto‘g‘ri tushunganligi tufayli olomonga 
kirib qoladilar. Bunday insonning xulqini baholashda uning ob’yektiv oqibatlarini va 
sub’yektiv jihatlarini farqlash zarur. Ob’yektiv jihatdan u guruhiy tartibbuzarlik 
ishtirokchisi bo‘lib qoladi, sub’yektiv jihatdan esa u o‘zini jamiyatga qarshi unsur 
deb hisoblamaydi. 
Olomonga, shuningdek 
obivatellar 
(tasodifiy qo‘shilib qolganlar) ham kiradi. 
Ular katta faollik ko‘rsatmaydilar, ularni sport sharhlovchilari aytganlaridek, 
hayajonga soluvchi tomosha sifatidagi tartibbuzarlik o‘ziga jalb qiladi. Bu tomosha 
go‘yoki ularning bir xil va zerikarli, bema’ni tirikchiligiga qandaydir yangilik 
kiritadi. Guruhiy tartibbuzarliklarda umumiy kayfiyatga beriluvchan, stixiyali 
hodisalar hukmiga o‘zini qarshiliksiz berib yuboradigan o‘ta 
ta’sirchan 
odamlar ham 
ishtirok etadilar. Nihoyat, olomonga tashqaridan (ichki pozitsiyasi nuqtai nazaridan) 
kuzatib turadigan, voqealarning borishiga aralashmaydigan oddiygina