O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti V. Yu. Ahrorov


V.2. Sotsial normalar, sanksiyalar va shaxs



Download 2,25 Mb.
Pdf ko'rish
bet40/178
Sana27.06.2022
Hajmi2,25 Mb.
#709857
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   178
Bog'liq
SOTSIAL PSIXOLOGIYA

 
V.2. Sotsial normalar, sanksiyalar va shaxs
Sotsial norma – 
shaxs hayotida shunday kategoriyaki, u jamiyatning o‘z 
a’zolari xulq-atvoriga nisbatan ishlab chiqqan va ko‘pchilik tomonidan e’tirof etilgan 
harakatlar talablaridir. Masalan, o‘zbeklar uchun biror xonaga kirib kelgan insonning 
kim bo‘lishidan qat’iy nazar, «Assalomu alaykum» deb kelishi – norma; 
o‘quvchining o‘qituvchi bergan topshiriqlarni bajarishi lozimligi – norma; xotinning 
er hurmatini o‘rniga qo‘yishi, qaynonaga gap qaytarmaslik – norma; avtobusda yoki 
boshqa jamoat transportida kichikning kattalarga, nogironlarga o‘rin bo‘shatishi – 
norma va hokazo. Bu normalarni ayrim alohida odam ishlab chiqmaydi, ular bir kun 
yoki bir vaziyatda ham ishlab chiqilmaydi. Ularning paydo bo‘lishi sotsial tajriba
hayotiy vaziyatlarda ko‘pchilik tomonidan e’tirof etilganligi fakti bilan 
xarakterlanadi, har bir jamiyat, davr, millat va sotsial guruh psixologiyada 
muhrlanadi.
58


Sotsial normalarning u yoki bu davrda, u yoki bu toifa vakili bo‘lmish shaxs 
tomonidan qay darajada bajarilishi yoki unga amal qilinayotganligi sotsial sanksiyalar 
orqali nazorat qilinadi. 
Sotsial sanksiyalar – 
normalarning shaxs xulqida namoyon 
bo‘lishini nazorat qiluvchi jazo va rag‘batlantirish mexanizmlari bo‘lib, ularning 
borligi tufayli biz har bir alohida vaziyatlarda sotsial xulq normalarini buzmaslikka
jamoatchilikning salbiy fikri ob’yektiga aylanib qolmaslikka harakat qilamiz. 
Masalan, yuqoridagi misolda, agar jamoat transportida katta mo‘ysafid kishiga o‘rin 
bo‘shatishni norma deb qabul qilmagan o‘smirga nisbatan ko‘pchilikning ayblov 
ko‘zi bilan qarashi, yoki og‘zaki tanbeh berishi, juda kam hollarda o‘zini bebosh 
tutayotgan o‘smirning qo‘lidan tutib, nima qilish kerakligini o‘rgatib, «ko‘zini 
moshday qilib ochib qo‘yish» sotsial sanksiyaning hayotdagi bir ko‘rinishidir.
Sotsial sanktsiyalarning quyidagi turlari mavjud (2-jadval): 

Download 2,25 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   178




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish