O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Cho’l mintaqasida ozuqabop ekinlarni ekish xususiyatlari. Bu mintaqalarda hayvonlar uchun asosiy ozuqa manbai yaylovlar hisoblanadi. Bu yerlarda tabiiy o’tzorlardan olingan pichan juda oz va dag’al bo’lib, to’yimliligi yuqori bo’lmaydi, shuning uchun ozuqabop ekinlar ekish ma’qul sanaladi. Ozuqabop ekinlarga o’tlar bilan bir qatorda silosbop (makkajo’xori, jo’xori, kungaboqar) va poliz (xashaki tarvuz), shuningdek, donli (javdar, arpa, suli) kiradi. Ular ko’k o’t va pichan uchun ekiladi.
Cho’l va adir mintaqalarining sug’oriladigan yerlarida ozuqabop ekinlar to’g’ri agrotexnika qo’llanilganda yuqori hosil beradi, ammo lalmi yerlarda ularning hosili yog’inlar miqdoriga bog’liq bo’ladi.
Markaziy Osiyo cho’l va adiridagi lalmikor yerlar yomg’irlar miqdoriga ko’ra shartli ravishda namlik yetishmaydigan (200 mm atrofida), yarim ta’minlangan (200-400 mm) va ta’minlangan (400 mm dan ortiq)larga ajratiladi. Lalmikor yerlarda yog’inlar, asosan, qish-bahor oylarida ozroq va kuz faslida yog’adi, shuning uchun ko’pchilik ekinlar shu davrlarda o’sa oladi. Yozda deyarli yog’in yog’maydi va faqat qurg’oqchilikka chidamli (sudan o’ti) ekinlargina o’sa oladi, xolos.
Namlik bilan yarim ta’minlangan, qorako’l qo’ylari boqiladigan lalmikor yerlarda pichan o’rish uchun va yaylov uchun foydalanish maqsadlarida ozuqabop o’tlardan ko’k beda, esparset, sudan o’ti, jo’xori, qo’noq, donli ekinlardan kuzgi javdar, arpa, suli, silosbop ekinlardan makkajo’xori, kungaboqar: shirali ozuqalardan - xashaki tarvuz kabilar ekiladi. Bu, har gektar maydondan 1,5-2 t pichan hosili olishni ta’minlaydi.
Kuzgi javdar, arpa kabi donli ekinlar ham lalmikorlikda qoniqarli darajada pichan va ko’k o’t hosili beradi. Ular hayvonlarni bahorda boqish uchun oktyabr-noyabr oylarida ekiladi va 2-4 t. ko’k o’t hosili beradi. Yarim ta’minlangan lalmi yerlarda javdar va arpani kuzda ekish va sulini erta bahorda ekish bir gektar maydondan 1-1,5 t pichan, bahorda yetarli yog’ingarchilik bo’lgan yillari 0,2-0,5 t dan va 0,5-0,8 t sifatli somon olishni ta’minlaydi.
Yarim ta’minlangan lalmikorlikda kungaboqar va makkajo’xori silos uchun ekilganda yaxshi ko’k massa hosili va sifatli silos olish mumkin. Bu yerlarda o’stirilgan xashaki tarvuzdan hayvonlar uchun shirali ozuqa va silos tayyorlash uchun foydalanish mumkin.