O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti fizika fakulteti kurs ishi mavzu : atom tuzilishi mavzusini o’qitishda “muloqot” treningi metodidan foydalanish

Atom tuzilishining Tomson modeli
1897 yilda J.Tomson tomonidan elektron kashf qilindi. 1901 yilda esa Tomson atom tuzilishining birinchi modelini taklif qildi. Tomson modeliga asosan atom musbat zaryadlangan sfera bo‘lib, unda manfiy zaryadlangan elektronlar taqsimlangan. Sferaning yig‘indi musbat zaryadi elektr onlarning yig‘indi manfiy zaryadiga teng bo‘lib, atom sistemasi bir butun holda neytraldir.Musbat zaryadlangan sferaning o‘lchami butun atomning radiusi tartibida, ya’ni _{ }m. Atomning nurlanishi elektronlarning muvozanat holatlari atrofida kichik tebranishlari natijasida hosil bo‘ladi. Tomson modelida atomga tushgan alfa-(a) zarra juda kichik burchakka og‘adi (4.1-rasm).

Bu esa Tomson atomi ichkarisida elektr maydonining kuchsiz ekanligini ko‘rsatadi. Bir tekis zaryadlangan sfera ichidagi maydon kuchlanganligi quyidagi formula orqali aniqlanadi:

Bu formulada e – sfera zaryadi, R – uning radiusi, r – elektr onning muvozanat holatdan chetlanishi. Muvozanat holatdan (sfera markazidan) r – oraliqda turgan elektronga ta’sir etadigan kvazielastik kuch quyidagicha ifodalanadi:

Biror yo‘l bilan muvozanat holatdanchiqarilgan elektron

chastota bilan tebranadi.
formulada m – elektr on massasi, R – atom radiusi, e – elektron zaryadi. Tomson modelidan foydalanib atom radiusi (o‘lchami)aniqlangan. Bu formuladan:

Spektrning ko‘rinadigan sohasida λ=6×_{ }sm to‘lqin uzunligiga, w=3×_{ }chastota mos keladi. U vaqtda formulaga asosan atom radiusini hisoblash mumkin(e=1,6×_{ }Kl, m=9,11×_{ }kg).

R ning bu qiymati atomning gazokinetik o‘lchamiga to‘g‘ri keladi. Buni Tomson modelining tasdig‘i ham deyish mumkin. Keyinchalik Tomson modelining yaroqsizligi aniqlandi. Tomson modeli hozirgi vaqtda atom tuzilishi haqidagi tasavvurlarning rivojlanis h bosqichlaridan biri sifatida tarixiyahamiyatga egadir.