11
Dnepropetrovsk, Temir-Tau (Qozog‘iston)
shaharlaridagi yangi teatrlar,
Kutaisidagi Tbilisi opera teatrining filiali milliy respublikalar operalari evaziga o‘z
repertuarlarini kengaytirishgan.
1972-yil 18-yanvarda Moskvada o‘ziga juda katta e’tibor qaratgan
R. Shedrinning “Nafaqat muhabbat” operasi bilan Kamer opera teatri ochildi.
Umuman olganda mazkur davrni “teatr davri” desak, hech bir mubolag‘a bo‘lmaydi.
Zero, teatr sahnalarida kechayotgan izlanishlar musiqiy teatrga ham katta ta’sir
o‘tkazadi. Natijada butun musiqa san’ati uchun umumiy bo‘lgan jihatlar ilk bor
musiqiy teatrda ochib beriladi. Shulardan biri teatr badiiy rahbari B. Pokrovskiyning
gapiga ko‘ra, “Musiqa, sahna shakli va mazmuni jihatdan zamonaviy repertuarni
yaratishdan iborat” bo‘lgan (139).
Kamer teatri mavzusining keng qamrovligi va postanovkalarning yangiligi bilan
tomoshabinni jalb qildi. Teatr tufayli D. Shostakovichning “Burun” va XVIII asr rus
kompozitorlari V. Pashkevich va D. Bortnyansktiylarning operalari sahnada paydo
bo‘ldi.
Teatrda 70-yillarda ijod qilgan kompozitorlar
operalari sahnalashtirila
boshlandi. Masalan, A. Xolminovning “Kolyaska”, “Shinel”, “O‘n ikkinchi seriya”,
T. Xrennikovning “Yuraklar tufayli ko‘p shov-shuv”, V. Ganelinning “Malla soch
aldoqchi xonim va soldat”, G. Sedelnikovning “Kambag‘al insonlar”, V. Palchunning
“Tunda”, A. Jurbinning “Oy va detektiv” va shu kabi boshqa operalar
sahnalashtirildi.
Teatrning har bir spektakli bu – ifodaviy sahna vositalarini izlash, teatr uchun
yozilgan har bir yangi opera individuallashtirilgan dramaturgiya uchun misol bo‘lgan.
60-70-yillar kontsert hayoti.
60-70-yillar kontsert hayotida repertuarning faol
kengayishi kuzatildi. Ijrochilar bir tomondan qadimgi
musiqaga murojaat etishsa,
boshqa tomondan zamonoviy musiqaning yangi obrazlarini ochib berishadi.
A. Sveshnikov va A. Yurlova rahbarligidagi xor kollektivlari kompozitorlarning
yangi asarlari bilan bir qatorda qadimgi rus qo‘shiq aytimlarini ijro etishsa,
“Madrigal” vokal-instrumental ansambli qadimgi davr musiqasi tashviqoti bilan
shug‘ullana boshladi.
12
Moskva kamer orkestri barokko va klassitsizm musiqasi bilan bir qatorda
zamonaviy kompozitorlar asarlarini ijro etdi.
Uslublar va kompozitorlar nomlari ko‘lami keng bo‘lib, ijro san’ati ham yuqori
darajada edi.
Ushbu yillarda kontsertlar bilan chiqish qilganlar qatorida D. Oystrax, S. Rixter,
E. Gilels, M. Rostropovich kabi buyuk musiqachilarni eslash kifoyadir.
Dirijyorlik pultida Y. Mravinskiy, G. Rojdestvenskiy, Y. Svetlanovlar o‘z
mahoratini namoyish etgan.
Tinglovchilar kompozitorlarning mumtoz asarlaridan
tashqari partituralari shu
kungacha faqat mutaxassis musiqachilarga ma’lum bo‘lgan B. Bartok,
I. Stravinskiy, A. Onegger, K. Orflarning musiqasi bilan tanisha boshlashdi.
S. Prokofyevning “O‘yinchi”, “Uch apelsinga bo‘lgan muhabbat”, “Haqiqiy
inson haqida qissa”, D. Shostakovichning “Katerina Izmaylova” kabi ba’zi-bir
mumtoz operalarining qayta tug‘ilishi kuzatildi.
Birinchi marotaba D. Shostakovichning “To‘rtinchi simfoniyasi”, S.
Prokofyevning “Oktyabrning 20 yilligiga” kantatasi ijro etildi.
G. Rojdestvenskiy shu kunga qadar tinglovchilarni o‘z asarlari bilan
tanishtirishda birinchilar qatorida bo‘lgan. 60-70-yillarda uning rahbarligida
mamlakatda birinchi bor P. Xindemit, B. Britten, V. Lyutoslavskiy, L. Yanachek
asarlari ijro etildi. G. Rojdestvenskiy kompozitor S. Prokofyevning juda ko‘p
asarlarini qayta tikladi.
Qayd
etish kerakki, 60-yillarning oxirida tinglovchilarga yana bir noyob asar–
S.Prokofyevning “Maddalena” operasi taqdim qilindi. Opera kompozitorning ijodiy
yo‘li, uslubining shakllanishi, umuman olganda rus operasining rivoji haqidagi
tasavvurni o‘zgartirib yubordi (205).
60-yillardagi yangi voqe’liklar ijrodagi izlanish jarayonlarining yanada
faollashuviga turtki berdi.
Shu o‘n yillikning o‘ziga xosligi ansambllarning faoliyatida ayniqsa ko‘zga
tashlanadi. D. Oystrax – S. Rixter, D. Oystrax – F. Bauer, M. Fixtengolts –
L. Fixtengolts, I. Oystrax – N. Zertsalova, V. Klimov – L. Blok, S. Snitkovskiy –
13
L. Iosifovich, N. Shaxovskaya – A. Amintayeva, F. Drujinin – M. Muntyan,
V. Pikayzen – A. Nasedkin va boshqalar ishtirokida juda ko‘p ansambl-duetlar paydo
bo‘ladi.
Bunday batafsil sanab o‘tish voqe’lik ko‘lamini, ommaviyligini ko‘rsatish uchun
lozim bo‘ldi. Duetlardan tashqari juda ko‘p triolar paydo bo‘ldi.
Ammo duetlardan
farqli o‘laroq triolar uncha ko‘p vaqt faoliyat ko‘rsatishmadi (D. Bashkirov – I.
Bezrodniy – M. Xomitser, A. Lyubimov – O. Kagan – N.Gutman). Boshqalari biroz
uzoqroq hamkorlik qildi (Y. Malinin – E. Grach – N. Shaxovskaya), keyin
shakllanganlari bir necha yil davomida ijodiy faoliyat olib borishdi (A.
Bonduryanskiy – V. Ivanov – M. Utkin).
Shu vaqtga qadar tajribaga ega bo‘lgan Betxoven nomidagi, Komitas nomidagi
kvartetlar bilan bir qatorda, ulardan keyin paydo bo‘lgan Borodin nomidagi, Pro-
kofyev nomidagi kvartetlar ijrosida musiqa jaranglar edi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
