O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat chet tillar instituti roman-german filologiyasi fakulteti

-mand, -vand.
Bu affiks otlarga qo’shilib, o’zakdan anglashilgan predmet 
ma’nosiga egalikni, ortiqlik, davomiylik ma’nolarini beradi. Xarakter-xususiyat, 
holat kabi belgilarni ifodalovchi shaxsga xos sifat yasaydi: 
ixlosmand, 
ishtiyoqmand, hunarmand, davlatmand kabilar. 
Jonli so’zlashuvda bu affiks 
-man
, 
-van, -von 
shakllariga kelib qolgan: 
hazilvon, ayolman.
-mon, -man.
Bu affiks 
-ar 
formali fe’llarga qo’shilib, o’zakdan anglashilgan 
ma’noning ortiqligini ifodalaydi, xarakter-xususiyat bildiruvchi sifatlar yasaydi. 
Mas: 
bilarmon, ustomon kabilar. 
Bu so’zlar ayni choqda kesatiq, kinoya kabi 

---

47 
ma’nolar uchun ham qo’llanishi mumkin. 
-mon, -man,
affiksi qo’shma, juft so’zlarga qo’shilib turli ma’nodagi sifatlar 
yasaydi: ustabuzarmon, toparman-tutarman, ishbilarmon. 
-chiq 
buyruq fe’l formasiga qo’shilib, xarakter-xususiyat, xossa bildiruvchi 
sifat yasaydi: 
sirg’anchiq//sirpanchiq (yo’l), qizg’anchiq (odam) 
va boshqalar. 
-choq, -chak
.. Bu affiks aslida ot yasovchi (ko’pincha kichraytish otlari 
yasovchi) forma hisoblanadi. Lekin ba’zan, fe’lning buyruq formalariga, sifatlarga 
qo’shilib xarakter-xususiyat, holat, shakl-ko’rinish kabi ma’nolarni beruvchi sifat 
yasaydi. Masalan, 
tortinchoq, erinchoq, yalinchoq, tiqmachoq (tiqmachoqdek), 
cho’zinchoq 
va sh .k. 
-
on, -yon, -an.
Bu affiks otlarga qo’shilib, xususiyat, holat bildiruvchi sifat 
yasaydi: 
charog’on, za’faron, shodon, tuban 
kabilar. 
-in (-k+in)
affiksi ot va buyruq fe’llardan xarakter-xususiyat, holat bildiruvchi 
sifatlar hosil qiladi: 
Chirkin (kiyim) keskin,(burulish) to’kin (dasturxon) kamtarin 
(ayol), to’lin (oy), sog’in (sigir); erkin (qush). 
Bu affiks bilan yasalgan kamtarin so’zi kamtar so’zi bilan bir xil mazmunga 
ega. 
-gar
affiksi otlarga qo’shilib, o’zakdan anglashilgan tushuncha (predmet, 
hodisa) bilan shug’ullanuvchi, bajaruvchi ma’nosini anglatadigan (shaxsga xos) 
belgi so’zlarini hosil qiladi: 
ig’vogar, sehrgar, firibgar, jodugar, savdogar, misgar, 
chilangar 
va b. Hozirgi davrda bu affiks bilan so’z yasalmaydi. 
-von (a+von).
Bu affiks otlardan holat, xususiyat ma’nolarini beradigap sifat 
yasaydi: 
oynavon (uy) paxtavon (gap).