O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat chet tillar instituti roman-german filologiyasi fakulteti

-ik
bilan yasalgan ba’zi so’zlarni 
(elastik, epik, yuridik, antik) 
o’zak va 
affikslarga ajratib bo’lmaydi. 
-iv
affiksi sovet-internatsional so’zlaridan (otlardan) oidlik, xoslik bildiruvchi 
sifat yasaydi: 
obyektiv, subyektiv, effektiv, konservativ 
va hok. 
-al, -ial
affiksi sovet-internasional so’zlaridan (otlardan) oidlik, xoslik 
ma’nolarini beruvchi sifat yasaydi: 
emotsional, sentimental, ekvatorial 
va hok. 
Bu affiks bilan yasalgan sifatlar o’zbek tilida uncha ko’p emas. 
O’zbek tilida qo’llanib kelayotgan yana bir guruh sifat yasovchi affikslar tojik 
tilidan o’tgap bo’lib, aslida ular mustaqil ma’nodagi fe’l o’zaklaridir. Bu 
elementlar tojik tilida ham qo’shma so’z komponenti bo’lib keladi. 
-boz, -voz
(tojikcha bozidan—“o’ynamoq”) affiksi otlarga qo’shilib, o’zakdan 
anglashilgan tushuncha (predmet yoki hodisa) bilan ko’p shug’ullanadigan, unga 
qiziqadigan, juda berilgan kabi xarakter, xususiyat ma’nolarini beruvchi sifat 
yasaydi. 
-boz, -voz 
affiksida shaxs ma’nosi ham aks etadi: 
arizaboz, qimorvoz, 
buyruqvoz, askiyavoz, safsatavoz 
va hok. 
“Ishqiboz” (ishqivoz) so’zida 
-boz 
ning ma’nosi yuqoridagi misollardagi -
bozga nisbatan boshqacharoq. Bu so’z yaxlit holda, umuman, “qiziquvchan”, 
“qiziquvchi”, “havasmand” kabi ma’no kasb etadi: 
futbolga ishqi boz odam, ilmga 

---

50 
ishqiboz kishi.
-boz 
bilan yasalgan lo’ttivoz. shavvoz kabi so’zlarda o’zak affiksdan ajralgan 
holda ma’no anglatmaydi. 
-parast 
(tojikcha — parastidan, ya’ni “ta’zim qilmoq”, “cho’qinmoq”) affiksi 
otlarga qo’shilib, o’zakdan anglashilgan tushunchaga (predmet, hodisaga) juda 
berilgan, odatlangan, cho’qinadigan, topinadigan kabi ma’nolarda xarakter-
xususiyat bildiruvchi (shaxsga xol) sifat yasaydi: 
molparast, bodaparast, 
shaxsiyatparast, butparast, amalparast 
va hok. Bunday sifatlar ko’proq salbiy 
ma’noga ega bo’ladi. 
-parvar
(tojikcha — parvardan, ya’ni “o’stirmoq”, “parvarishlamoq”, 
“tarbiyalamoq”). O’zbek tilida 
-parvar 
holida mustaqil qo’llanmaydi, faqat 
yasovchilik vazifasini o’taydi, xolos. Bu affiks otdan xarakter-xususiyat 
bildiruvchi sifat yasaydi: 
adolatparvar, vatanparvar, kambag’alparvar, ilmparvar, 
taraqqiyparvar, xalqparvar 
va hok. 
-xon
(tojikcha — xondan, ya’ni “o’qimoq”, “kuylamoq’ fe’lining buyruq 
formasi). Ot va sifatdan xossa, xususiyat bildiruvchi sifat yasaydi, juda passiv 
yasovchi. Mas
: kitobxon, jurnalxon, gazetxon, she’rxon, savodxon 
va hok. 
-xo’r
(tojikcha — xo’rdan, ya’ni “yemoq”, “ichmoq” fe’liking buyruq 
formasi). Bu affiks otlarga qo’shilib xususiyat, holat bildiruvchi shaxsga oid sifat 
yasaydi: 
g’amxo’r, aroqxo’r, go’shtxo’r, tekinxo’r 
va hok.