O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat chet tillar instituti roman-german filologiyasi fakulteti

-chan (chang)
sifat yasovchi affiksi o’zakdan anglashilgan predmet, hodisa 
tushunchalariga ortiqlik, aktivlik kabi belgi ma’nolarini beradi. Ot turkumidagi 
so’zlarga qo’shilib xarakat-xususiyat, xossa, holat bildiruvchi sifatlar yasaydi. 

---

46 
Mas: 
yashovchan (jonivor), o’zgaruvchan (havo), ishchan (yigit), kurashchan 
(xalq), talabchan (rahbar) 
va boshqalar. 
Bu misollarning ko’pida 
-chan 
bilan parallel ravishda 
-chang 
affiksini ham 
ishlatish mumkin: 
ko’ngilchan — ko’ngilchang, ishchan—ishchang, uyatchan—
uyatchang.
Lekin 
-chang 
affiksining yana o’ziga xos funksiyasi ham bor. 
-chang 
otlarga 
qo’shilib o’zakdan anglashilgan tushunchaga egalikni yoki ega emaslikni 
anglatadi. Mas; 
ko’ylakchang, maxsichang, yaktakchang 
va boshqalar. 
Umuman, 
-chang 
affiksi bilan yasalgan so’zlarning ma’nosi ikki xil tushunilib 
qolgan. Ayrim dialekt va shaxslar tushunchasida shu predmetga ega emaslik 
anglashilsa, ayrimlarida faqatgina shu predmetga egalik anglashiladi. 
-chi
bu affiks asosan ot yasovchi hisoblanadi. Lekin sifat yasashda ham 
qo’llaiadi. Asos bo’luvchi negizlar deyarli otlardan bo’ladi: 
gapchi (odam), 
adovatchi, tuhmatchi (kishi), askiyachi (yigit), maslahatchi (kishi), o’yinchi (qiz) 
kabi. 
Ba’zan 
-chi 
boshqa so’z turkumlaridan ham sifat yasaydi: 
dangalchi (xotin), 
bekorchi (gap), ayirmachi (odam), qiziqchi (odam) 
va hok. 
Ko’rinadiki, bunday sifatlar ko’proq insonga xos xarakter-xususiyat belgisini 
va vazifa bajaruvchilik ma’nosini ifodalaydi. Shuning uchun ham ko’p hollarda 
sifatlanmish tushirib qoldirilib sifatlovchi so’z ot tarzida qo’llanaveradi: 
O’yinchi 
keldi, bekorchidan hamma bezor, millatchi sud qilindi 
kabilar (aniqlik kiritishga 
hojat bo’lgandagina sifatlanmish tiklanadi).