O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti «bmini himoya uchun dakga tavsiya qilaman»

Jinoiy javobgarlik.
Mehnatni muhofaza – qilish qoidalarining qo‘pol 
buzilishi natijasida og‘ir jarohatlanish yoki bir necha kishining og‘ir jarohatlanish 
sodir bo‘lsa yoki baxtsiz hodisa o‘lim bilan tugasa, qoidani buzishda ayblangan 
rahbar hodim jinoiy javobgarlikka tortiladi. Jinoiy javobgarlik rahbar xodimni 
vazifasidan chetlatish yoki ma’lum muddatga ozodlikdan mahrum qilish bilan 
belgilanadi.
Chegaralangan moddiy javobgarlikda kollejga yetkazilgan zarar ma’muriyat 
buyrug‘iga asosan ishchi va xizmatchining oyligidan undirib olinadi. Bunda 
aybdor shaxsning roziligi bilan oyligidan (uchdan biridan oshmasligi sharti bilan) 
ushlab qolinadi.
49

---

To‘liq moddiy javobgarlik jinoyat sodir bo‘lgan taqdirda va aybdor jinoiy 
ish qilgan bo‘lsa, uni javobgarlikka tortish bilan bir qatorda sanoat korxonasiga 
keltirilgan moddiy zararni ham to‘liq qoplashga majbur qilinadi. Bunday 
javobgarlik qarorlarini tuman yoki shahar sudi organlari chiqaradi. Bu holda 
korxona ma’muriyati tomonidan aybdorning haqiqatdan ham aybdor ekanligini 
tasdiqlovchi hujjatlar ko‘rsatilishi kerak.
Hozirgi zamon fan va texnikasining o‘sishi yangidan-yangi texnologiya va 
mashina – mexanizmlarning joriy etilishi, ishlab chiqarishda ishlayotgan har bir 
xodimning yuqori malakali, texnika qonunlarini tushunadigan va unga amal 
qiladigan bo‘lishlarini talab qiladi.
Instruktajlarni asosan to‘rt guruxga bo‘lib qarash mumkin: 1) kirish 
instruktaji; 2) ish joyidagi instuktaj; 3) vaqti-vaqti bilan o‘tkaziladigan instruktaj 
va 4) rejadan tashqari instruktaj (GOST 12.004-74 (MXSS)).
Kirish instruktaji.
Ishga yangi kirayotganlar uchun o‘tkaziladi. Bu 
instruktajning asosiy maqsadi – ishga kirayotganlarning mehnatini muhofaza 
qilish, xavfsizlik texnikasi to‘g‘risida ma’lumot berish hisoblanadi. Kirish 
instruktaji yaxshi jihozlangan va ko‘rgazmali qurollar o‘rnatilgan mehnatni 
muhofaza qilish kabinetida, xavfsizlik texnikasi injeneri tomonidan o‘tkaziladi.
Kirish instruktaji vaqtida ishga kirayotgan ishchi quyidagi holatlar bilan 
tanishtirilishi shart: O‘zbekiston Respublikasida mehnatni muhofaza qilish 
qonuniyatlari asoslari, o‘kuv yurtining ichki tartib qoidalari, xavfsizlik 
texnikasining umumiy talablari, ish joyini tashkil qilish, ishchiga topshirilgan 
mashina va mexanizmlarni saromjon va ozoda saqlash qoidalari, baxtsiz 
hodisalarni oldini olish qoidalarini tushuntirish bunda asosiy diqqat e’tiborni har 
xil erituvchilar, kislotalar, yengil alangalanuvchi suyuqliklar, siqilgan havo, elektr 
toki xavfi mavjud bo‘lgan vaziyatlarga qaratish kerak.
Mehnatni muhofaza qilish, xavfsizlik texnikasi va o‘kuv jarayonida qoida, 
norma va instruksiyalarining buzilishi natijasida vujudga kelgan baxtsiz hodisalar 
haqida ma’lumotlar berilishi kerak. Baxtsiz hodisa ro‘y berganda o‘zini qanday 
tutish haqida tushuncha beriladi, alkogolli ichimliklar baxtsiz hodisaga olib 
50

---

kelishi haqida aytib o‘tilishi shart. Kiyim bosh, maxsus oyoq kiyimi va shaxsiy 
muhofaza vositalaridan foydalanish qoidalari, sanitar-gigiyena sharoitlariga e’tibor 
berish, sanitar maishiy xonalardan foydalanish tartibi, baxtsiz hodisa ro‘y 
berganda, baxtsiz hodisaga uchragan kishiga vrach kelgunga qadar yordam 
ko‘rsatish usullari haqida ma’lumot beriladi.