O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat сhet tillar instituti

3.Bolalar  yuragining  yoshga  oid  xususiyatlari    Ma’lumki,  yurak  odamda  qonni  tomirlarga 

xaydab  beradigan  va  tinimsiz  ravishda  avtomamik  tarzda  urib  turadigan  organ  hisoblanadi. 

Yurak  to’rt  kamerali  hisoblanadi  ya’ni  ikkita  o’ng  va  chap  bo’lmachalar  xamda  o’ng  va  chap 

qorinchalardan iboratdir.Chaqaloq yuragining og’irligi 16-24 gr ga teng bo’lib,tana og’irligining 

0,68-0,89  %  ini  tashkil  qiladi.  Katta  yoshdagi  odamlarda  yurak  erkaklarda  220-300  gr  ga, 

ayollarda  180-220  ga  teng  bo’lib,tana  og’irligining  0,48-0,52  %  ini  tashkil  etadi.  Katta 

odamlarda  yurak  bir  daqiqada  70-72  marta  ursa,  chaqaloqlarda  ancha  yuqori  ya’ni  120-140 

martani tashkil etadi.Bolalarda yurakning o’sishi ikki yoshgacha ancha tez bo’ladi, ikki yoshdan 

keyin  esa  sekinlashadi.    Bolalar  yurak  qon-  tomir  tizimi  o’sish  va  rivojlanish  davrida 

neyrogumoral  tizim  tomonidan  boshqarilib  boriladi.Puls-  Yurakning  qisqarish  chastotasi  ya’ni 

puls  chaqaloq  tug’ilgan  kunida  bir  daqiqada  140  marta,  2-3  oyligidan  boshlab,  127  marta,  bir 

yoshdan boshlab, 2  yoshgacha 120 marta, 2-4  yoshgacha 115 marta, 5  yoshda-100 marta, 7-10 

yoshda  85-75  marta  va  nixoyat  14  yoshdan  boshlab  esa  kattalarnikiga  tenglashadi  ya’ni  70-72 

martaga etadi. 

4.Qon  aylanish  tizimi    Yurak  va  qon  tomirlari  faoliyatlari  tufayli  qonning    aylanishi  bajariladi. 

Tomirlar tizimi ikkita katta va kichik qon aylanish doiralaridan iborat bo’ladi. Kata qon aylanish 

doirasi  yurakning  chap  qorinchasidan,qonni  eng  yirik  qon  tomiri-aortaga  chiqarilishi  bilan 

boshlanadi.Qon aortadan chiqib juda mayda kapillyar qon tomirlariga  aylanib yurakning o’ng 

bo’lmachasiga  kelib  qo’yilishi  katta  qon  aylanish  doirasi  deyiladi.  Katta  qon  aylanish 

doirasining  vazifasi  burun  bo’shlig’i  orqali  tashqi  muhitdan  qabul  qilingan  xavoqon  orqali 

barcha  organ  va  to’qimalarga  tashilib,  etkazilib  beriladi  ya’ni  to’qima  va  hujayralar  kislorod 

bilan  ta’minlanadi.O’z  navbatida  to’qima  va  organlardagi  moddalar  almashinuvi  natijasida 

hosil bo’lgan zaharli,qoldiq gazlar katta qon aylanish doirasi orqali yurakning o’ng bo’lmasiga 

olib kelinadi. 

Kichik  qon  aylanish  doirasi  –yurakning  o’ng  qorinchasidan  boshlanib,o’pka  arteriyasi  deb 

nomlanadigan  qon  tomiri  orqali  ikkala  o’pkaga  boradi.O’pkada  mayda  qon  tomirlari  orqali 

zaxarli  gazlar  tashqariga  chiqarib  yuboriladi  va  kislorodga  to’yingan  toza  qon  tomirlarga 

o’tadi.O’pkada toza  qonga aylangan  qon o’pka  venalari  nomli  qon tomirlari orqali  yurakning 

chap  bo’lmasiga  kelib  quyiladi  va  shu  tariqa  qon  aylanish  tizimi  tinimsiz  ravishda  tanada 

aylanib boraveradi.