123
o‘lchov va rostlash priborlari, qurilmalar: tarozi apparatlari, kuchlanishni
o‘lchagich datchiklar, suv iste’molini hisobga oluvchi hisoblagichlar va
boshq.;
hisoblash texnikasi va ularga dasturlashtirish vositalari: kompyuter
texnikalari, axborot tizimi, ma’lumotlarni ishlash tizimlari;
transport vositalari: yengil avtomobillar, yengil yuk avtotransportlari va
boshq.;
asboblar;
ishlab chiqarish va xo‘jalik inventorlari, jihozlar: mebel, mehnatni
muhofaza qilish va yong‘inga qarshi kurash buyumlari, vositalari;
boshqa asosiy vositalar.
investitsion resurslarni harakterlash uchun ularning alohida
guruhlari nisbati
yoki kapital strukturasi katta ahamiyatga ega. Investitsion resurslarning bir
qismi bevosita tashrif buyuruvchilarga xizmat ko‘rsatishda ishtirok etadi,
boshqasi – turistik faoliyatni yengillashtiradi yoki mumkin qiladi. Kapital
tarkibi mehnatning texnik qurollanganlik darajasi va investitsion faoliyat
samaradorligining muhim ko‘rsatkichi hisoblanadi.
U bir qator omillarga – tarmoq xususiyati, texnologiya va xizmatlar ishlab
chiqish hajmi, ishlab chiqarishni tashkil etish shakli, korxona joylashgan manzil va
boshqalarga bog‘liqdir.
Kapital tarkibi darajasi ko‘p jihatdan tarmoq xususiyatlari bilan belgilanadi.
Otellar ma’lum vaqtda foydalanish uchun turarjoy beradi, shuning uchun
mehmonxona xo‘jaligi kapital resurslari tarkibida bino solishtirma vazni katta – 70 %
dan ko‘proq. Mebellar ulushiga 3-4 % ga yaqin to‘g‘ri keladi. Mehmonxona kapitali
mebellar elementlari (elektr jihozlar, transport vositalari, yuvish-quritish va
kompressor – sovutgich uskunalari, yo‘lakcha gilamlari va boshq.) solishtirma vazni
sezilarli emas – 1% dan ko‘p emas.
Jahon tajribasida otellarda kapitalga yuqorida sanab o‘tilganlardan tashqari
xizmat muddati uzoq bo‘lgan boshqa tovarlar: chinnilar, oynalar, kumushlar, oshxona
va to‘shak jihozlari, shuningdek xodimlarning maxsus formadagi kiyimlari ham
kiritiladi. Turistik firmalar kapital tarkibi otellardan farq qiladi. Odatda ular o‘zlari
ishlayotgan binolar va idoralar egalari hisoblanishmaydi. Tartibga ko‘ra, binolarga
taaluqli investitsion resurslar bir qismi ularga ijara shartlari bilan taqdim etiladi.
Shuning uchun turistik firmalarning xususiy kapitali mutloq ifodada katta emas,
uning tarkibida esa hisoblash texnikasi va inventarlar ustunlik qiladi.
Chiqib
ketayotgan
kapitalni
qoplash,
uni
ko‘paytirish va texnik
takomillashtirish (modernizatsiya) yirik kapital qo‘yilmalarni talab qiladi. Turizm va
sayohatlar bo‘yicha Butunjahon sovetining baholariga qaraganda, 1996 yilda
turizmda investitsiya 766 mlrd. amerika dollarini tashkil qiladi. Uning umumiy
hajmining 70 % OESR mamlakatlariga to‘g‘ri keladi.
Do'stlaringiz bilan baham: