O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. B. Mirzajonova

6-BOB. OLTIN METALLURGIYASI 
6.1. Oltinning fizik va kimyoviy xossalari 
 
Oltin -oltin rang, sariq, yumshoq metall, tomonlari markazlashgan kub shakl 
kristallik panjaraga ega, boshqa metallardan yengil bolg‘alanuvchanligi va 
cho‘ziluvchanligi bilan ajralib turadi. Bunga ko‘ra oltindan 1/1000 mm yoki 
0,0001mm zar qog‘oz (folga) yasash mumkin. 1gr oltinni salkam 3 km uzunlikka 
cho‘zish mumkin yoki oltin 0,001mm bo‘lgan sim tortish mumkin bo’ladi. 
Oltinning issiqlik va tok o’tkazuvchanligi juda yuqori, bunda u faqat kumush va 
misdan keyingi 3- o’rinda turadi. 
Oltinning muhim fizik xossalari 6.1-jadvalda keltirilgan. 

---

163 
Oltin Mendeleyev davriy sistemasining 1-guruhida joylashgan bo’lib, qolgan 
o’zining o’xshash metallari kabi - kumush va mis singari, ichki qavatda 1tadan s 
elektron bo’lsa, oxiridan oldingi qavatda 18ta elektroni mavjud (s2r6d10). 
Muayyan sharoitda oxiridan oldingi 18ta elektronli qavat qisman yuqotilish 
qobiliyatiga ega va shu sababdan mis, kumush va oltin o’zining birikmalarida 
nafaqat +1, balki s-elektronlarni yo’qotish evaziga mutanosib ravishda +2 va +3 
shaklida uchraydi. Shuning uchun misning oksidalanish energiyasi +1 va + 2, 
kumush uchun esa +1 va oltin uchun esa +1 va +3 dan iboratdir. 
6.1-jadval.
Oltinning muhim fizik xossalari.
№
Xossalari 
Ko‘rsatkich 
1 
Atom massasi 
196,967 
2 
Zichligi, g/sm 
19,3 
3 
Atom radiusi, A 
1,44 
Ionli radiusi, A 
1,37 
5 
Erish temperaturasi, 0S 
1063 
6 
Qaynash temperaturasi, 0S 
2880 
7 
Erish issiqlik sig‘imi, kol/g 
15,5 
8 
Bug‘lanish issiqlik sig‘imi, kol/g 
415 
9 
Solishtirma issiqlik sig‘imi kol/g´grad 
0,0306 
10 
Issiqlik o‘tkazish sig‘imi 00 dan 1000S gacha kol/ sm´ 
grad ´ sek 
0,744 
11 
Solishtirma elektr o‘tkazishi 200 da om/sek 
2,25´10 
12 
Mustahkamlik, qarshilik moduli kg/mm
2
7900 
13 
Mustahkamlik chegarasi kg/mm
2
14 
14 
Qattiqligi (Bryunelcha) kg/mm
2
18 
15 
Qattiqligi (Mooscha) kg/mm
2
2,5 
Oltinning ajralib turadigan xususyatlaridan yana biri kompleks birikma xosil 
kilishga moyilligi va uning uz birikmalaridan metall xoligacha oson kaytarilishidir.