O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. B. Mirzajonova


Rux kekini gidrometallurgik usuli bilan kayta ishlash



Download 19,02 Mb.
Pdf ko'rish
bet81/136
Sana26.02.2022
Hajmi19,02 Mb.
#473090
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   136
Bog'liq
fayl 2083 20211108 (1)

5.10. Rux kekini gidrometallurgik usuli bilan kayta ishlash 
Rux kekini gidrometallurgik usuli bilan qayta ishlash rux ferritini sulfat 
kislotasida eritishga asoslangan. Bunda rux va temir eriydigan sulfat holatiga 
o‘tkaziladi. Keyinchalik temir eritmadan har xil kiyin eriydigan birikmalar shaklda 
(gidrooksid, getit, yarozit) cho‘ktiriladi. Rux ferriti yuqori konsentratsiyali sulfat 
kislotasida baland haroratlarda eriydi. 
Rux kekini gidrometallurgik qayta ishlash hozirgi paytda keng tarkalayotgan 
jarayondir. Ko‘p ixtiro kilingan usullardan faqat getit va yarozit jarayonlar 
qo‘llanayotir. 
Getit jarayoni – 
rux kekini ishlatilgan elektrolit bilan 6-8 davomida 95 
0

haroratda tanlab eritiladi. Jarayon erkin sulfat kislotani 50 g/l qoldiq miqdorigacha 
davom etiladi. Olingan qo‘rg‘oshin-kumush kek o‘z tarkibida 25 % Rb va 3-4 % 
Zn ega bo‘ladi va qo‘rg‘oshin zavodlarga yuboriladi. Kekning ajralib chiqishi 
umumiy rux kekini 1/3 tashkil etadi. 


160 
Kekning tanlab eritilgan eritmada temirning qismi (30 g/l) Fe (SO) turida 
uchraydi. Vaqtdan oldin temir (III) gidrolizini oldini olish maqsadida temirni rux 
sulfidi bilan tiklaydilar: 
Fe
2
(SO
4
)
3
+ ZnS = ZnSO
4
+ 2FeSO
4
+ S 
Tiklanish reaksiyasini 97 
0
S da 3-4 soat davomida olib boriladi. Jarayonni 
sulfidli kekni, qaysida 20% Zn va 50% S bor, dastlabki konsentrat bilan birga 
kuydirishga yuboriladi.
20 g/l HSO, 20 – 30 g/l ekvivalentligi temir va 1 g/l uch valentli temirga ega 
bo‘lgan eritma neytralizatsiyaga boriladi. Neytralizator hisobida kuyindi 
qo‘llaniladi:
H
2
SO
4
+ ZnO = ZnSO
4
+H
2

Eritma H
2
SO
4
ni miqdorini 3 g/l gacha pasaytiriladi. Bunda Fe (III) chukmaga 
o‘tadi. Neytralizatsiyadan so‘ng quyultirilgan mahsulot tanlab eritishga qaytariladi, 
eritmadan esa getit cho‘ktiriladi.
Operatsiyani 90-95 
0
S da 6 soat davomida o‘tkaziladi. Bunda eritmani 
qo‘shimcha neytralizatsiya qilib, rN = 1,5 – 2,5 pasaytiriladi va Fe (II) ni havoda 
kislorod bilan oksidlantiriladi. Temirni oksidlanishi Cu (II) ishtirokida tezroq 
o‘tadi. Oksidlangan temir gidrolizga uchraydi va qiyin eriydigan getit (- FeOOH) 
hosil qiladi.
Fe
2
(SO
3
)
4
+ 4H
2
O = 2 FeOOH + 3 H
2
SO
4
Cho‘kma deyarlik yaxshi quyuqlanadi va filtrlanadi. Getit keki, qaysida 50 % 
Fe va 3–4 % Zn mavjud, otvalga tashlanadi, eritma esa – neytral tanlab eritishga 
yuboriladi. Getit jarayonida rux kekidan 80% Zn va Cd va 70% Cu ajratib olinadi. 
Bu ruxni zavod bo‘yicha ajratib olish darajasini 95 – 96 % oshirishga olib keladi.
Ruxni yuqori darajada ajratib olishdan tashqari, getit jarayonini yana bir necha 
yutuklari bor. Bularni ichida eritmani 70% gacha quyidagi zarra aralashmalardan 
tozalash mumkin: As, Sb, Ge, In, A va boshqalar. Getit cho‘kma engil filtrlanadi 
[0,5 – 1,0 t/ (m∙ soat)]. Jarayon defitsit bo‘lmagan (rux konsentrati, kuyindi, 
ishlatilgan elektrolit, havo) moddalar va oddiy moslamalar qo‘llaniladi.


161 
Yarozit – jarayoni - 
rux kekini 150 – 200 g/l H
2
SO
4
eritmasida 80 – 90 
0
C
4–6 soat davomida qayta ishlanadi. Qoldiq (asosan PbSO
4
, SiO
2
va temir oksidlari) 
oltin va kumush boyitilgan bo‘lib eritmadan ajratib olinadi va qo‘rg‘oshin 
zavodlariga yuboriladi. Eritmada rux, kadmiy, mis va boshqa sulfat kislotasida 
eriydigan moddalar bor. Eritmada H
2
SO
4
ni qoldiq miqdori 40 – 60 g/l bo‘lgani 
uchun uni 10 g/l gacha pasaytirish maqsadida kuyindi bilan neytrallashtiriladi.
Pulpani qattiq fazasini eritmadan quyuqlashtirgichda ajratib olinadi.
Quyuqlangan pulpa kekni tanlab eritish bosqichiga yuboriladi. Eritma esa temirdan 
tozalashga yuboriladi. Temirdan tozalash 85 – 95
0
S olib boriladi. Tozalashga 
kislorodga boyitilgan havo qo‘llanadi, yoki pirolyuzit qo‘shiladi. Eritmaga, qanday 
yarozit olish maqsadida, potosh, soda yoki ammiak suvi qo‘shiladi. Kuyindini 
eritmani rN = 1 – 1,5 gacha pasayguncha qo‘shiladi.
Yarozit cho‘kma 40 g/l H
2
SO
4
eritma bilan yuviladi va filtrlanadi. Yarozitni 
cho‘ktirishda ko‘pgina zarra aralashmalardan eritma tozalanadi. Cho‘kmadagi 
aralashmani mikdori uni dastlabki eritmadagi mikdoriga bog‘liqdir:

qoldiq
= K S 
eritma
Bunda: S 
qoldiq
va S 
eritma
– aralashmaning cho‘kma va eritmadagi miqdori %.
K – ajratib olish koeffitsienti.
Ajratib olish koeffitsienti aralashmani eritmadan chiqarilishi va cho‘kmada 
tanlanishini baholaydi. Yarozit bilan yuqori darajada birga cho‘kishadi (K = 5 – 
13): As(V); Sb (III), Jn (III), Ca (III), Te (I), A. Ancha kamrok cho‘kadi (K = 0,5 – 
1,4) : Cu (II), Ni (II), Co (II), AI (III), As (III), Ge (IV). Umuman cho‘kmaydigan 
aralashmalar: Cd (II), Mg (II), Mn (II), CI
-
.
Yarozit bilan ruxni birga cho‘kishi deyarlik kam, faqat uni eritmadagi yuqori 
miqdorligida ( 160 g/l) cho‘kmadagi mikdorligi 1% tashkil qilishi mumkin.
Yarozit – jarayon temirni qiyin eriydigan murakkab modda shaklida ajralib 
chiqishi bilan yakunlanadi. Yarozit cho‘kmani formulasi: Me
2
SO
4
∙ Fe
2
(SO
4
)
3
∙4 Fe 
(OH)
3
bunda Me - bu Na
+
, K
+
, NH
+
4


162 
Temirni yarozit shaklida o‘tkazish ruxni zavod bo‘yicha yuqori darajada
(95 – 96%) ajratib olishga imkon yaratadi. Qo‘rg‘oshin va qimmatbaxo metallarni 
(94-97%) qo‘rg‘oshin– kumush kekiga o‘tadi..
Vozgonlarni gidrometallurgik usuli bilan qayta ishlash- 
vozgonlarni aloxida 
siklda yoki kuydirilgan konsentrat bilan qayta ishlanadi. Bir xil zavodlarda, tanlab 
eritishdan oldin, vozgonlar kuydiriladi. 600–700 
0
C da 1–2 soat davomida 
kuydirish natijasida 75% Cl va 70–75% F yo‘qotiladi. Mishyak eriydigan holatga 
o‘tadi, uglerod esa yonib ketadi. Vozgonlarni kuydirish bo‘lajak texnologik 
jarayonlarning ancha osonlashtiradi va rux va kadmiyni eritmaga o‘tish darajasini 
oshiradi.
Vozgonlarni gidrometallurgik qayta ishlash quyidagicha olib boriladi. Tanlab 
eritishni davriy sxemasi bo‘yicha 70 – 80 
0
C olib boriladi. Sulfat kislotasini 
boshlang‘ich konsentratsiyasi 160 – 170 g/l tashkil qiladi. Vels – oksid qo‘shilib 
kislotani 15 – 20 g/l gacha neytrallashtiradi. Bunda eritmaga Zn, Cd, Jn, As, Sb, 
CI, Fe o‘tadi. Qoldiq qo‘rg‘oshin keki bo‘lib maxsuslashtirilgan zavodlarga 
yuboriladi. Eritma rux zavodlardagi sxemalar bo‘yicha qayta ishlanib kerakli 
moddalar ajratib olinadi.

Download 19,02 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   136




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish