O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. B. Mirzajonova

O’tga chidamli materiallarning kimyoviy - mineralogik tarkibi bo’yicha 
tasnifi
Turi 
Guruh 
Tarkibi, % 
T
og’ir
 °C 
Kremniyli 
Dinas 
1710 
Alyumosilikatli 
Shamot 
1610 – 1770 
Glinozyomli 
Korund 
2050 
Magneziali 
Periklazov 
2300 
Xromli 
Xromoksid 
1800 
Tsirkoniyli 
Tsirkoniy 
2000 
Oksidli 
Oksid miqdori 98% gacha 
Uglerodli 
Grafitlangan 
Ko’mirli 
3700 
Karbid-kremniyli 
Karborundli 
2300 
Kislorodli 
Nitridlar, 
boridlar 
Birikmaga bog’liq 
xolda 
2500 – 3000 
Jadvalda keltirilganlardan tashqari, yuqori haroratga chidamli birikmalar 
aralashmasidan iborat o’tga chidamli materiallarning ko’pgina turlari bor. 
O’tga chidamli materiallar ishlab chiqarish sanoati taxminan bir xil miqdorda 
kukunsimon 
yoki 
ular 
asosida 
tayyorlangan 
aralashma 
ko’rinishidagi 
qoliplanmagan va ma’lum qolipli va o’lchamli g’isht, stakan ko’rinishidagi 
qoliplangan materiallar ishlab chiqaradi. Qoliplangan o’tga chidamli materiallar 

---

89 
ishlab chiqarish uchun mo’ljallangan aralashmalarga ozroq miqdorda bog’lovchi 
birikmalar: CaO, smola va boshqalar qo’shiladi. 
3.12. O’tga chidamli materiallarning xossalari 
O’
tga chidamli materiallar ishlash davomida himoya qatlamiga ta’sir 
qiladigan qurilish va zarbali yuklariga bardosh berish uchun etarlicha 
mustahkamlikka 
ega bo’lishlari kerak. Talab etiladigan mustahkamlik yuqori 
haroratda ham saqlanish kerak. O’tga chidamli materiallarning mexanik 
mustahkamligi uni siqishga qarshilik ko’rsatishi bilan baholanadi. Zichlik 
oshirilishi (g’ovaklik kamayishi) bilan mustahkamlik oshadi. 
Yuqori haroratlarga o’tga chidamli materiallarning bardoshligi aslida