O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qo‘qon davlat pedagogika instituti

Ma’ruza mashg’ulotlari 

 

11 

 

talablarga  amal  qilish,  o‘qituvchi  va  o‘quvchilar  o‘rtasidagi  hamkorlikni  qaror 

toptirishni talab etadi. 

 

Tarbiyaning  yana  bir  xususiyati  shundan  iboratki,  bu  jarayon  ikki  tomonlama  aloqa 

xususiyatiga ega bo‘lib, unda bolaning o‘zi ham faol ishtirok etadi.  

Ikki  tomonlama  aloqa  ikki  yo‘nalishda,  ya’ni,  o‘qituvchining  o‘quvchiga 

ko‘rsatadigan  ta’siri  (to‘g‘ri  aloqa)  hamda  o‘quvchining  o‘qituvchiga  nisbatan 

munosabati (teskari aloqa) tarzida tashkil etiladi. 

  

Tarbiyaning pedagogik texnologiya nazariyasi g‘oyasiga muvofiq, endilikda o‘quvchi 

tarbiya  jarayonining  ob’ektigina  bo‘lib  qolmasdan,  sub’ekti  sifatida  ham  faoliyat 

ko‘rsatadi. Shuning uchun o‘qituvchi o‘quvchining ichki imkoniyatlari, unga nisbatan 

bo‘layotgan  tashqi  ta’sirlar  va  axborot  manbalarini  inobatga  olishi  zarur.  Agarda 

mazkur  talab  unutilsa,  shaxsni  tarbiyalash  qiyinlashadi  yoki  barcha  urinishlar 

samarasiz  yakun  topadi.  Mana  shundan  tarbiya  jarayonining  yana  bir  xususiyati  – 

tarbiyada  qarama-qarshilikning  mavjudligi  kelib  chiqadi.  Ushbu  qarama-qarshiliklar 

o‘quvchilarga o‘z tushunchalariga muvofiq paydo bo‘lgan dastlabki sifatlar o‘rtasida 

yoki  o‘quvchilarga  qo‘yiladigan  talablar  bilan  ularni  bajarish  imkoniyatlari 

o‘rtasidagi ziddiyatlarning kelib chiqishi uchun zamin yaratadi. 

 

3.2. Tarbiyaning pedagogik texnologiya nazariyasi g‘oyasiga mutanosibligi. 

Undan tashqari bu qarama-qarshiliklar ko‘pincha bolaning ongi bilan xulqi bir-biriga 

muvofiq bo‘lmasligidan,o‘qituvchi va tarbiyachilarning o‘quvchilar yosh, psixologik, 

fiziologik  xususiyatlari  (fe’l-atvori,  xarakteri,  qiziqishlari,  jismoniy,  ruhiy  hamda 

fiziologik jihatdan sog‘lomligi)ni yaxshi bilmasliklari oqibatida kelib chiqadi.  

 

Demak, tarbiya jarayoni o‘zida quyidagi xususiyatlarni namoyon etadi: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

    Ko’p qirrali jarayon 

Uzluksiz jarayon 

 

Ikki tomonlama 

 aloqa jarayoni 

 

Qarama-qarshiliklardan iborat 

jarayon  

 

Uzoq muddatli jarayon   

Yaxlit tizimli jarayon 

Tarbiya 

jarayoni 

Tarbiya qonuniyatlari 

---