O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qo‘qon davlat pedagogika instituti

Ma’ruza mashg’ulotlari 

 

13 

 

toptirishni  talab  etadi.  Tarbiyaning  yana  bir  xususiyati  shundan  iboratki,  bu  jarayon 

ikki tomonlama aloqa xususiyatiga ega bo‘lib, unda bolaning o‘zi ham faol ishtirok 

etadi.  Ikki  tomonlama  aloqa  ikki  yo‘nalishda,  ya’ni,  o‘qituvchining  o‘quvchiga 

ko‘rsatadigan  ta’siri  (to‘g‘ri  aloqa)  hamda  o‘quvchining  o‘qituvchiga  nisbatan 

munosabati  (teskari  aloqa)  tarzida  tashkil  etiladi.  Demak,  tarbiya  jarayoni  o‘zida 

quyidagi xususiyatlarni namoyon etadi: 

 

Tarbiya qonuniyatlar 

 

Yuqorida  bayon  etilgan  fikr-mulohazalarga  tayangan  holda  mavzuga  quyidagicha 

xulosa qilish mumkin: Tarbiya muayyan, aniq maqsad hamda ijtimoiy-tarixiy tajriba 

asosida  shaxsni  har  tomonlama  o‘stirish,uning  ongi,xulq-atvori  va  dunyoqarashini 

tarkib toptirish jarayoni bo‘lib,har qanday tuzum va zamonda ijtimoiy munosabatlar 

mazmunini aniqlash,ularni tashkil etish asosi bo‘lib kelgan. Yosh avlod tarbiyasi turli 

makon va zamonda muayyan maqsad asosida tashkil etiladi. Ijtimoiy tarbiyani yo‘lga 

qo‘yish  jarayonida  bir  qator  vazifalar  hal  etiladi.  Tarbiyaning  maqsad  va  vazifalari 

ijtimoiy  tuzum  mohiyati,  taraqqiyot  darajasi,  ijtimoiy  munosabatlar  mazmuni, 

shuningdek,  jamiyat  fuqarolarining  dunyoqarashi,  intilishlari,  orzu-niyatlari  asosida 

belgilanadi.  Tarbiya  jarayonining  xususiyatlarini  chuqur  anglash  va  ularni  inobatga 

olgan holda tarbiyani tashkil etish oldinga qo‘yilgan maqsadga erishish, shuningdek, 

bu boradagi vazifalarni ijobiy hal etish imkonini beradi. 

Nazorat uchun savollar: 

 

1.Tarbiya  tushunchasi,tarbiyaning  maqsadi  va  umumiy  vazifalarini    qisqacha 

tavsiflang. 

2.Tarbiya 

jarayonining 

o‘ziga 

xos 

xususiyatlari 

nimalarni 

o‘zida                            

ifodalaydi? 

3.Tarbiya qonuniyatlari va tamoyillari mohiyatini ayting. 

4. Tarbiya jarayoni uzoq muddatli jarayon ekanligini izohlang. 

 

 

Tarbiya 

jarayoni 

Yaxlit tizimli jarayon 

Uzoq muddatli jarayon 

Qarama-qarshiliklardan 

iborat jarayon 

Ko’p qirrali jarayon  

Uzluksiz jarayon 

Ikki tomonlama aloqa 

jarayoni 

---