O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qo‘qon davlat pedagogika instituti

Ma’ruza mashg’ulotlari 

 

72 

 

Hozirgi  davrda  yoshlar  o‘rtasida  tobora  ommaviylashib  borayotgan  «Zakovat», 

«Intellektual ring», «Qizlar davrasi», «O‘yla, izla, top!» kabi o‘yinlar ham mazmun, 

ham  mohiyati,  ham  metodik  jihatdan  o‘quvchilarning  ma’naviy-axloqiy  tarbiyasida 

muhim ahamiyat kasb etmoqda. 

O‘quvchilarni  ma’naviy-axloqiy  jihatdan  shakllantirishda  samarali  shakl,  metod  va 

vositalardan  foydalanish  boy  milliy  madaniy,  tarixiy  va  pedagogik  an’analar,  urf-

odatlar va umumbashariy qadriyatlarga asoslanadi. 

Bu  borada  tarbiya  jarayonida  o‘quvchining  axloqiy,  ijodiy,    ma’naviy,  jismoniy 

jihatdan  shakllantirishga  qaratilgan  innovatsion  metodlar  samarali  natijalar  beradi. 

Bunday  tarbiya  o‘quvchilarda  voqealar  rivojini  oldindan  ko‘ra  bilish,  o‘zini  real 

voqelikda  anglash,  kelgusi  hayot  yo‘lini  to‘g‘ri  belgilash,  axloq,  e’tiqod,  ishonch, 

axloqiy qadriyatlarni to‘g‘ri anglash, ijtimoiy hayotda turli vaziyatlarda to‘g‘ri qaror 

qabul qilishga yo‘llaydi. 

Ayniqsa, bahslashish, ishontirish treninglarida o‘quvchi-yoshlarning faolligi, liderlik 

sifatlari,  jamoada  ishlash  ko‘nikmalari  shakllanadi.  O‘zgalar  fikrini  hurmat  qilish, 

ishontirish,  o‘z  fikrini  asoslash,  munozarada  qatnashish  mahorati  paydo  bo‘ladi. 

Shuningdek,  muloqot  madaniyati,  his-tuyg‘ularini  jilovlay  olish,  fikr  yuritish 

mahorati  shakllanadi.  O‘z  ishiga  ma’suliyat  hissini  shakllantirib,  ijodiy  tasavvurini 

rivojlantiradi,  ma’naviy-axloqiy  tadbirlarni  loyihalashtirish,  ko‘ngilochar,  tashxisli, 

ishchan va harakatli o‘yinlar, ziddiyatlarni hal etishning turli uslublari (tanqid usullari 

–  ruhlantiruvchi,  ta’nali,  umidli,  qiyosiy),    rag‘batlantiruvchi  (tanqid,  vaziyatni 

yumshatuvchi,  gina,  tanbeh  beruvchi  tanqid)  -  bularning  barchasini  insonparvarlik 

g‘oyalari asosida olib borish ijobiy natijalar beradi. 

12.4. Oilada bolalarni ma’naviy-axloqiy tarbiyalash mazmuni. 

Oilada axloqiy tarbiyani to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilgandagina shaxsga xos quyidagi salbiy 

axloqsizlik,  odobsizlik,  manmanlik,  kibrlilik,  dangasalik,  maqtanchoqlik,  ko‘ngli 

qoralik,  xasislik,  vatanfurushlik,  sabrsizlik,  bilimsizlik,  e’tiqodsizlik,  adolatsizlik, 

yolg‘onchilik,  qahri  qattiqlik,  berahmlik,  kattalarni  hurmat  qilmaslik,  kichiklarga 

izzat  ko‘rsatmaslik,  intizomsizlik  kabi  axloqiy  sifatlarni  shakllanishining  oldini 

olinishiga  erishiladi.  Oila  tarbiyasi,  yuqorida  ta’kidlab  o‘tilganidek,  ota-onalar  yoki 

shaxs kamoloti uchun ma’sul shaxslar tomonidan tashkil etiluvchi hamda farzandlarni 

har  tomonlama  yetuk,  sog‘lom  etib  tarbiyalashga  yo‘naltirilgan  pedagogik  jarayon. 

Ota-onalar  o‘zlarining  ijtimoiy  burchlarini  bajarar  ekanlar,  farzandlarida  mehnatga, 

uni  tashkil  etuvchilarga  nisbatan  mehr-muhabbat,  hurmat  tuyg‘usini  shakllantirish, 

ularni  ijtimoiy-foydali  mehnatga  tayyorlash,  turli  ko‘rinishdagi  munosabatlarni 

uyushtirish  vaqtida  tartib-intizomga  amal  qilish,  ijtimoiy  me’yorlarga  og‘ishmay 

rioya  etish,  sog‘lom  turmush  tarzini  yaratish,  o‘z  shaxsiy  hayotlari  mazmunini 

belgilashda  maqsad,  so‘z  va  faoliyat  birligini  ta’minlash  borasida  har  tomonlama 

---