O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qo‘qon davlat pedagogika instituti

Tarbiya jarayoni tashkiliy shakllarining umumiy ta’rifi va 

tasnifi. 

---

Amaliy va seminar mashg’ulotlari 

 

216 

 

(Har bir guruh tushunchalarni toifalab, tuzgan Klasterlarini taqdim etadi.) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tarbiya  –  muayyan,  aniq  maqsad  hamda  ijtimoiy-tarixiy  tajriba  asosida  shaxsni  har 

tomonlama  о‘stirish, uning  ongi,  xulq-atvori  va  dunyoqarashini  tarkib  toptirish 

jarayoni.  Boshqacharoq  talqin  etilganda,  tarbiya  yosh  avlodni  muayyan  maqsad 

yо‘lida  har  tomonlama  voyaga  yetkazish,  unda  ijtimoiy  ong  va  xulqatvorni  tarkib 

toptirishga  yо‘naltirilgan  faoliyat  jarayonidir.  Turli  zamon  va  makonda  ijtimoiy 

tarbiya mohiyati turlicha bо‘lib, uning mazmuni ijtimoiy maqsadlardan kelib chiqib 

asoslangan. Tarbiya  g‘oyasi  turlicha  ifodalangan  bо‘lsada,  ammo  yо‘naltiruvchanlik 

xususiyati hamda obyektiga kо‘ra yakdillikni ifoda etadi. 

Tarbiya xususida taniqli о‘zbek pedagogi Abdulla Avloniy shunday deydi: «Al-hosil, 

tarbiya bizlar uchun yo hayot, yo mamot, yo najot - yo halokat, yo saodat – yo falokat 

masalasidur». Ushbu  fikrlardan  anglaniladiki, shaxs  tarbiyasi  xussiy  ish  emas,  balki 

ijtimoiy,  milliy  ishdir.  Zero,  har  bir  xalqning  taraqqiy  etishi,  davlatlarning  qudratli 

bо‘lishi avlodlar tarbiyasiga kо‘p jihatdan bog‘liq. 

Tarbiya  jarayonida  о‘quvchining  ongigina  emas,  balki  his-tuyg‘ularini  ham  о‘stirib 

borish, unda jamiyatning shaxsga qо‘yadigan axloqiy talablariga muvofiq keladigan 

xulqiy  malaka  va  odatlarini  hosil  qilish  lozim.  Bunga  erishish  uchun  о‘quvchining 

ongi,  hissiyoti  va  irodasiga  ta’sir  etib  boriladi.  Agar  bularning  birortasi  e’tibordan 

chetda qolsa, maqsadga erishish qiyinlashadi. Tarbiya jarayoniga о‘qituvchi rahbarlik 

«Tarbiyaning 

tarkibiy 

qismlari» 

Aqliy 

tarbiya 

Axloqiy 

tarbiya 

Mehnat 

tarbiyasi 

Jismoniy 

tarbiya 

Huquqiy 

tarbiya 

Iqtisodiy 

tarbiya 

Ekologik 

tarbiya 

Estetik 

tarbiya 

---