O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qo‘qon davlat pedagogika instituti

Ma’ruza mashg’ulotlari 

 

148 

 

bolaning  o’ziga  ortikcha  baxo  berishiga,  o’ziga  xaddan  tashkari  ishonuvchanlikka, 

maktanchoklikka  olib  keladi.  Xatto,  vaqtincha  tasodifiy  muvaffakkiyatsizlik  bolada 

o’z  kuchiga  ishonmaslikni  uygotishi,  ikkilanish,  ko’rkoklik,  jur‘atsizlik  va 

uyatchanlik  xissini  oshirib  yuborishi  mumkin.  Shuning  uchun  o’qituvchi  va 

tarbiyachilarning  bolalar  bilan  bo’ladigan  munosabati  alohida  nazokatni  talab 

etadi. Usmirlik yoshida zaif, mustakil emas, kichkina deb nom chiqarishdan ko’rkish 

xavfi kuchayadi. 

Muomaladagi  dagallik,  talabchanlik,  xurmatsizlik  o’quvchiga  yosh  bolalarga 

bo’lganday  muomalada  bo’lish,  ular  yaxshi  tushunaman  deb  hisoblagan  masalalar 

buyicha o’zlarining mustakil fikrlarini aytish huquqini mensimaslik, ularning yukori 

natijalarga erishishidagi kuch va imkoniyatlariga shubhalanish kabi xodisalar, odatda 

norozilik  yoki  aniq  ifodalangan  boshqa  bir  salbiy  reaktsiyalar,  xodisalarni  hosil 

kiladi. 

Ayrim  o’qituvchilar  hayotida  sodir  bo’ladigan  aniq  xatolar  uchrab  turadi. 

O’qituvchilar  (yosh  o’qituvchilar  nazarda  tutilayapti)  bir  xil  o’quvchilarni 

(o’zlashtirayotgan) doim  maktaydilar,  boshqalarni  (o’zlashtirmayotgan)  hamisha 

koyiydilar.  Buning  ustiga  o’zlashtirmayotganlarga,  odatda,  o’zlashtirgan 

sinfdoshlariga  nisbatan  tez  –  tez  va  kattik  tanbex  beradilar.  Xatto  kam 

o’zlashtiradigan o’quvchilarni javob berishga ham kam taklif kiladilar. 

Mana  bunday  vaziyatda  o’quvchilar  bir  –  birlariga  nisbatan  karam  bo’lib  qoladilar, 

o’qituvchiga  nisbatan  norozilik  kayfiyati  paydo  bo’ladi.  Kam  o’zlashtirgan 

o’quvchiga  «yomon»  baxo  qo’yadi,  buning  ustiga  bir  necha  kungil  bo’zar  achchik, 

istexzoli so’zlar ham aytiladi. Bunday holat juda ko’p o’qituvchilar hayotida uchraydi 

va bu xatoni o’quvchi umrbod kechirmaydi. 

Nizolarning kelib chiqish sabablari guruhdagi har bir shaxsning fe’l atvoridagi xatti-

harakatlarida,  shaxs  mansub  bo’lgan  millat,  xalq  hudud  xususiyatlarida  namayon 

bo’ladi. 

Bo’lajak  pedagoglar  pedagogik  nizolarning  yuzaga  kelishi  ruhiy  asoslari  bilan 

tanishishi, ya’ni pedagogik nizolarni kelib chiqish sabablarini bilishi, shu o’rinda turli 

pedagogik nizolarni oldini olish va bartaraf etish usullari haqidagi nazariy bilimlarni 

amaliyotda keng tatbiq eta olishi lozim bo’lib, bu talablar bilimlariga quiylgan asosiy 

talablardan  biri  sanaladi.  Pedagogik  nizolarning  kelib  chiqish  sabablarini  bilish  va 

ularning  oldini  olish  pedagogik  madaniyatni  rivojlantiradi.  Pedagogik  nizolarni 

yuzaga  keltirmaslik  uchun  nizolarni,  muammolarni  oldini  olishda  o’qituvchi 

pedagogik  qobiliyati  va  mahorati  muhim  rol  o’ynaydi,  o’qituvchilik  ishida 

muvaffaqiyatga  erishish  uchun  har  bir  muallim  pedagogik  mahoratni  egallashlari 

zarur.  Pedagogk  faoliyatning  samarali  bo’lishi  uchun  o’qituvchida  qobiliyatning 

quyidagi 

turlari 

mavjud 

bo’lmog’i 

lozim:Maktabda  

---