O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti xamraqulov zafarjon yigitaliyevich

iqtisodiy va ijtimoiy 
huquqlar 
• mehnat qilish huquqini 
buzish
• voyaga yetmagan 
shaxslarning 
mehnatidan 
foydalanishga yo’l 
qo’yilmasligi 
to’g’risidagi talablarni 
buzish
• mehnatga ma’muriy 
tartibda majburlash
• mualliflik yoki 
ixtirochilik huquqlarini 
buzish

---

237 
SHaxsiy huquq va erkinliklarga qarshi qaratilgan jinoyatlar ichida vijdon 
erkinligini buzish anchagina e’tiborli bo’lib, u JKning 145-moddasida uch qismda 
bayon etiladi. Birinchi qism diniy tashkilotning qonuniy faoliyatiga yoki diniy 
marosimlarni o’tkazilishiga to’sqinlik qilinishida namoyon bo’ladi. Ikkinchi qismi 
voyaga yetmagan bolalarni diniy tashkilotga jalb qilish hamda bolaning o’zi va 
yaqinlarining ixtiyoriga qarshi dinga o’qitishning ta’qiqlanishini ifoda etadi. Ushbu 
jinoyatning uchinchi qismi ijtimoiy xavfliligining yuqoriligi bilan ajralib turadi.
Jismoniy va yuridik shaxslar murojaatlari to’g’risidagi qonunda belgilangan 
ijtimoiy munosabatlar 144-moddada bayon etilgan jinoyatning ob’ekti sanaladi. 
Mazkur jinoyat qasddan sodir etilib, fuqarolar va xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning 
qonuniy manfaatlariga, qolaversa davlat va jamiyat asoslariga putur yetkazadi.
Fuqarolarning siyosiy huquqlari doirasidagi saylov huquqi bilan bog’liq 
jinoyatlar JKning 146 va 147-moddalarida ham o’rnatilgan. Ular saylov huquqi va 
uning amalga oshirilishiga taalluqli manfaatlar buzilishida namoyon bo’ladi.
Mehnat qilish huquqi va unga bog’liq iqtisodiy va ijtimoiy sohadagi 
konstitutsiyaviy huquqlarga zarar yetkazilganlik uchun avval ma’muriy jazo 
qo’llanilishi zarur bo’ladi. Lekin ayolni homiladorligi yoinki yosh bolani parvarish 
qilayotganligini bilgan holda uni ishga olishdan g’ayriqonuniy bosh tortish yoki 
ishdan bo’shatib yuborish (148-modda II qismi) holati uchun avval ma’muriy 
javobgarlikka tortish talab qilinmaydi.
Mualliflik yoki ixtirochilik huquqlarini buzilishi holati yuz bersa, 
jabrlanuvchining arizasi jinoyat ishi ochish uchun majburiy shart sanaladi. Ushbu 
Topshiriq
Yevropa millatiga mansub ayol uzoq vaqt turmushga chiqa olmay, o’zi bilan
birga ishlaydigan erkak bilan yaqin aloqada bo’lib, farzand tug’ib oldi. Xotini
bilan janjallardan bezib ketgan erkak uyini tashlab, uning oldiga kelib oldi.
Bundan xabar topgan xotini erini qo’sh xotinlikda ayblab, sudga berdi. Eri esa
ikkinchi ayol Yevropa millatiga mansubligi, shuning uchun u bilan shar’iy
nikohdan o’tmaganligini aytib xotinining da’vosini rad etdi.