O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti xamraqulov zafarjon yigitaliyevich

29-rasm. Tibbiy yo’sindagi majburlov choralarining turlari. 
O’zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining “Ruhiy kasallikka 
chalingan shaxslarga nisbatan tibbiy yo’sindagi majburlov choralarini qo’llash 
bo’yicha sud amaliyoti to’g’risida”gi Qarori mazkur majburlov choralarining 
qo’llanish asoslarini o’zida aks ettirgan. Majburlov choralari turlarining 
belgilanishida shaxsning ruhiy holati hamda uning keyinchalik ijtimoiy xavfli 
qilmish sodir etishi ehtimoli asosiy mezon sanaladi.
Ruhiy kasallikka chalingan shaxsni yashash joyidagi sog’liqni saqlash 
organlari tizimidagi ruhiy-asab kasalliklari dispanserining ambulatoriya kuzatuvida 
yoki mutaxassis vrachning nazoratida bo’lish majburlov chorasining birinchi 
turidir. Ushbu chora shaxsni boshqa tibbiy muassasada davolash uchun ehtiyoj 
ruhiy-asab kasalliklari dispanserida ambulatoriya kuzatuvida 
bo’lish yoki ruhiy kasalliklar mutaxassisida davolanish 
shaxsning yashash joyidagi umumiy tartibli psixiatriya 
muassasasining umumiy kuzatiladigan bo’limida majburiy 
davolanish 
umumiy tartibli psixiatriya muassasasining maxsus 
reabilitatsiya bo’limida majburiy davolanish 
kuzatuv kuchaytirilgan ruhiy kasalliklar shifoxonasida 
majburiy davolanish 
jazoni ijro etish muassasalarining davolash-profilaktika 
bo’limlarida hamda mahkumlarga mo’ljallab ixtisoslashgan 
shifoxonada majburiy ambulatoriya kuzatuvida bo’lish va 
davolanish 

---

204 
sezilmasa qo’llaniladi. Ruhiy kasalliklarning jamiyat uchun katta xavf 
tug’dirmaydigan turlari uchun ambulatoriya kuzatuvi yoki mutaxassisning nazorati 
yetarli bo’lishi ushbu tur qo’llanilishiga asos bo’ladi. Buning uchun sud-psixiatriya 
ekspertizasi tomonidan berilgan xulosa muhim ahamiyatga ega bo’ladi.
Ekspertiza xulosasi bo’yicha shaxsning yashash joyi bo’yicha ruhiy-asab 
kasalliklari dispanseri yoki tuman (shahar) psixiatri xonasida majburiy asosdagi 
ambulatoriya kuzatuvida bo’lishning o’z shartlari mavjud. Bunday chora ikki xil 
guruhga kiruvchi: birinchisi kasallikning zo’rayish alomatlari bo’lmagan tarzdagi 
ruhiy holati buzilgan; ikkinchisi ruhiy holati vaqtincha buzilgan shaxslarga 
nisbatan qo’llaniladi. Ko’zda tutiladigan maqsad bunday shaxslarda kasallikning 
qaytarilishi hamda yangi jinoyatlar sodir etilishining oldini olish zaruriyatining 
mavjudligidir. 
Tibbiy yo’sindagi majburlov chorasining ikkinchi turi shaxsning yashash 
joyidagi umumiy tartibli psixiatriya muassasasining ruhiy kasalliklarni umumiy 
kuzatiladigan bo’limida majburiy davolash shaklida olib boriladi. Bu yerda 
davolanish ruhiy holatning surunkaliligi, aqli zaiflik, ruhiy holatining vaqtincha 
buzilganligi yoki boshqacha ruhiy kasallikka chalinganlik darajasining muvofiqligi 
bilan bog’liq. Bunda shaxsning ijtimoiy xavfliligini psixiatriya dispanserining 
ushbu bo’limida davolash orqali bartaraf etish imkoniyati bo’lishi lozim. Ruhiy 
holat shaxsni umumiy tartibli psixiatriya muassasasining umumiy kuzatiladigan 
bo’limida davolash uchun loyiq bo’lsa, ya’ni ruhiyat buzilish darajasi, ijtimoiy 
Topshiriq
Bir yigit shovqin-suron bo’layotgan joyga borib qarasa, sinfdoshi notanish
yigitlar bilan mushtlashmoqda. Ularni ajratish uchun o’rtaga tushib, yerda yiqilib
yotgan sinfdoshiga tajovuz qilayotgan notanish yigitni itarib yubordi. Notanish
yigit yiqilayotib beton qirrasiga boshini urib oldi va miya chayqalishi holatiga
tushdi. Uning miyasi chayqalganligi uchun qarindoshlari har ikkalasini sudga
berdi.