O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti xamraqulov zafarjon yigitaliyevich

Jinoyat sub’ektining 
xususiyatlari 

---

50 
davlat organlari, yuridik shaxslar, xalqaro tashkilotlar huquqiy munosabat 
ishtirokchisi sifatida sub’ekt maqomini oladi. Sudda ular o’z nomidan fuqaroviy 
da’vogar va fuqaroviy javobgar sifatida ishtirok etish vakolatiga ega bo’ladi. 
Iqtisodiy-protsessual huquqiy munosabatlarida faqat yuridik shaxslar sudda taraflar 
maqomida ishtirok etadi.
Jismoniy shaxs hisoblanmaydigan yuridik shaxslar, tirik jonzotlar, jismlar 
jinoyat sub’ekti hisoblanmaydi. Masalan, it, qo’y, xo’kiz, ilon, chayon kabi boshqa 
jonivorlar jinoiy javobgarlikka tortish sub’ekti emas.
Begona it biror kishini tishlasa, uning egasi fuqaroviy tartibda javobgarlikka 
tortilishi mumkin. Agar uni qasd olish maqsadida qo’yib yuborib itning qopib 
olishi natijasida badaniga og’ir, o’rtacha og’ir shikast yetkazilishiga sababchi 
bo’lsa, it egasi jinoiy javobgarlikka tortiladi. Egasiz itning shunday harakati uchun 
jinoyat sub’ekti belgilanmaydi.
Tarixda turli yirtqichlar, kemiruvchilar, hasharotlar javobgarlikka tortilib sud 
qilingan voqealar ham yuz bergan. Hozirda ham ayrim davlatlarda korxona, 
tashkilot va muassasalarni jinoiy javobgarlikka tortish amaliyoti uchraydi. Bu 
o’sha davlatdagi huquqiy tizim printsiplari bilan bog’liq bo’ladi.
Mamlakatimizda faqat jismoniy shaxslarni jinoiy javobgarlikka tortish 
amaliyoti o’rnatilgan. Yuridik shaxsning javobgarligini ko’proq fuqaroviy tartibda 
amalga oshirish shakli keng yoyilgan.
Topshiriq
Bir odam sobiq Ittifoq davrida qo’lga kiritgan Makarov rusumli pistoletni saqlab
yurardi. Ishonchli joy izlab hech kim yashamaydigan qo’shni hovlining
omborxonasi cherdagiga uni yashirdi. Hovlini boshqa odam sotib oldi va
omborni tekshirgani kirib, pistoletni topib oldi. Hovlini sotib olishida pul bilan
yordam bergan tanishiga pistoletni minnatdorchilik ramzi sifatida sovg’a qildi.
Pistoletdan ayrilgan odam yangi qo’shnidan uni qaytarib olib kelib berishni talab
qildi. Yangi qo’shni buni rad etdi va bo’lgan voqeani tanishlariga aytib berdi.
Tanishlaridan biri uning bu xabarini militsiyaga yetkazdi.