O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti

Uzun gulbandli isfarak — Delphinium longipedunculatum Rgl. et Smalh.

Ko‘p yillik kriptofit o‘simlik. Poyasi 30-70 sm, shoxlangan, pastki qismida quyuq kalta tukli, tepa qismi tuksiz. Barg bandi uzun, quyuq tukli, asosi kengaygan. Pastki barglari yumaloq buyraksimon, beshta teskari tuxumsimon 2-3 bo‘lmali segmentga qirqilgan, yuqorigi barglarning plastinkasi ancha ingichka segmentlarga chuqurroq qirqilgan. Guli och ko‘k, keng g‘ovak shingil to‘pgulga yig‘ilgan. Yondosh barglari nashtarsimon, uchli, 5-6 mm uzunlikda, tuksiz, gulbandidan bir necha marta kalta. Gulbandi 2-6 sm uzunlikda, tuksiz, tarvaqaylagan yoki tepaga yoysimon ko‘tarilgan. Gul oldi barglari mayda, 3 mm uzunlikda, gulbandining tepa qismida joylashgan. Gulqo‘rg‘on barglari teskari tuxumsimon yoki tuxumsimon, 9-11 mm uzunlikda va 5-6 mm enlilikda, to‘mtoq, tuksiz. Pixi to‘g‘ri, to‘mtoq uchli, 10-12 mm uzunlikda, qiya pastga yo‘nalgan. Bargagi tuksiz, 1 sm uzunlikda, kichkina ingichka tumshuqchali.

May – iyun oylarida gullaydi, iyun – iyul oylarida mevasi yetiladi.

Quruq lyoss, shag‘alli va toshloq yonbag‘irlarda tog‘ oldidan o‘rta tog‘ mintaqalarigacha o‘sadi.

Toshkent, Farg‘ona, Samarqand, Surxondaryo va Qashqadaryo viloyatlarida uchraydi.

Umumiy tarqalishi: O‘rta Osiyo. Endem.

Ximiyaviy tarkibi: Ildizida – 0,1% alkaloidlar. Yer ustki organlarida – 0,13% alkaloidlar. Flavonoidlar – izoramnetin.

Ahamiyati: Guli shamollashga qarshi, tomoq yallig‘lanishida og‘riq qoldiruvchi, tish og‘rig‘ida qo‘llaniladi. Jun, ipak va paxtani kulrang-yashil, kulrang-havorang, ko‘k va binafsha ranglarga bo‘yashda ishlatiladi. Urug‘i shamollashga qarshi vosita (malham) sifatida qo‘llaniladi [13].