O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti

I.2. “Olmosh” bahsini o’rgatish jarayonida nutq o’stirish 

Umumiy o’rta ta`lim o’quv dasturi. Ona tili dasturida [4 q ad] “Olmosh” 

bahsiga  13  soat  ajratilgan.  “Ona  tili”  [5  q.ad]  darsligining  “Morfologiya  va 

imlo”  bo’limida  “Olmosh”  bahsida  “Olmoshlar”,  “Ko’rsatish  olmoshlari”, 

“Kishilik olmoshlari”, “O’zlik olmoshlari”, “So’roq olmoshlari”, “Belgilash 

olmoshlari”, “Gumon olmoshlari”, “Bo’lishsizlik olmoshlari”, juft va takror  

olmoshlar,  ularning  yozilishiga  doir  materiallar  berilgan  .  Bu  ishda  “Ona  tili” 

darsliklari mashqlaridan  foydalandek.  

Olmoshlarni  orgatishni  mustaqil  so’z  turkumlarini  eslash  bilan  boshlash 

mumkin.  Bunda  quyidagi  savollar  o’rtaga  tashlanadi.  1.  Turdosh  va  atoqli 

otlarning yozilishiga misol keltiring.  

O’quvchilarning  savollarga  javob  berishidan  keyin,  o’qituvchi  mustaqil 

so’z  turkumlarini  eslatib,  ularning  gapdagi  vazifalarini  ta`kidlaydi.  Shundan  

so’ng  mustaqil  so’zlardan biri olmoshlar  haqida  ma`lumot berilib, olmoshning  

boshqa  mustaqil    so’z  turkumlari  bilan  munosabati  suhbat  metodida  bayon 

qilinadi. 

“Olmoshlar” mavzusiga doir materialni mustahkamlash, o’quvchilarning 

og`zaki va yozma nutqini o’stirish maqsadida mustaqil ish o’tkaziladi. Mustaqil 

ish uchun quyidagi terma gaplardan foydalanish tavsiya qilinadi.  

1.  Shabada  qo’zg`aldi,  u  jonga  orom  berdi.  2.  P’olat  botir  yigit,  uni  hamma 

hurmat qiladi. 3. Avvalgi yig`ilishga yig`irma besh ota – ona qatnashgan edi, bu 

gal  ham  shuncha  ota  –  ona  qatnashdi.  4.  Ko’chalarning  kesishgan  joyida 

bolaxonali  g`isht  uyli  hovli  bor,  bu  hovlini  bobom  qurdirgan.  5.  Kishining  ishi 

to’g`rilik bo’lsa, bu uning eng yaxshi maqtovidir. (Navoiy) 

O’quvchilar  terma  gaplarni  ko’chiradilar,  olmoshlarni  aniqlab,  tagiga 

chizadilar. Olmoshlar qaysi so’z turkumi o’rnida kelganini ustiga yozadilar.