|
Ovoz kuchaytirgichlar va ovoz karnaylari.
Ovoz ko'rinishidagi axborotning raqamli ko'rinishda saqlash va qayta ishlash bundan chorak asr oldin
musiqa shaydolari orzu qila olmagan imkoniyatlarni ochib berdi. Hozirgi kompyuter imkoniyatlari uning
xotirasida yuz minglab qo'shiqlarni saqlash imkonini beradi. Bu qo'shiqlarning sifati chorak asr oldin musiqa
va ashulalarning sifatini belgilab bergan Hi FI (High Finality – yuqori sifatli tayyor mahsulot) standarti talablari
bir necha yuz marta yaxshiroqdir.
Masalan, Hi FI standartida ovoz manbasining shovqini 40 dB bo'lsa, raqamli standartlar uni 100 dB
gacha (1000 marta kamroq); ovozning dinamik diapazoni 60 desiBelldan 110 dB gacha (300 marta kengroq)
chiqardi. Ovoz uchun qabul qilingan o'lchov birliklari logarifmik birliklar bo'lib, bunda ovozning 20 dB ga
o'zgarishi uning quvvati 10 marta, 40 dB ga o'zgarishi 100 marta, 60 dB ga o'zgarishi 1000 marta oshishini
bildiradi.
Natijada ovoz kanalidagi eng nozik joy ovoz kuchaytirgich va ovoz karnaylari bo'lib qoldi. Shu sababli,
kompyuter uchun ovoz kuchaytirgich va karnayining turli turlari mavjud bo'lib, ularning narxlari bir necha yuz
marta farq qilishi mumkin. Ularning eng oddiylari bir necha dollar bo'lsa, eng yaxshilarining narxi 2000
dollargacha borishi mumkin.
Odatda ovoz kuchaytirgichlar karnaylar ichiga joylanadi. Bunday ovoz karnaylari faol karnaylar deb
ataladi. Har bir karnayda bittadan uchtagacha dinamik bo'lishi mumkin. Ovoz signallari chastotalari uch
qismga bo'linadi. Ular past, o'rta va yuqori chastotalar bo'lib, ularni bitta dinamik orqali chiqarish ovoz
signalining past va yuqori chastotalarda ko'proq so'nishiga olib keladi. Buning oldini olish uchun bir necha
kanalli karnaylardan foydalaniladi.
Ikki dinamikli karnaylarda yuqori va o'rta chastota signallari bitta dinamik orqali chiqariladi. Bunda ovoz
signalining past chastotalarini so'ndirmasdan chiqarish va yuqori chastotalardagi signal so'nishini kamaytirish
mumkin. Eng sifatli karnaylar uchta dinamikli bo'lib, ularning har biri faqat o'zi mo'ljallangan chastota
polosasini chiqaradi.
Kompyuterning akustik (ovoz) tizimi stereo tizim bo'lib, unda ikkita ovoz kanali bo'ladi.
43
Akustik tizimda ikkita mustaqil kanalning bo'lishi stereo tizimda ovoz manbalarini tekislik bo'yicha
taqsimlash imkonini beradi. Natijada tinglovchi, masalan, orkestr ijrosida musiqa eshitayotganda har bir
sozning qayerda joylashganini bila oladi.
Ovoz signalining past chastotalari quvvat bo'yicha eng kuchli bo'lib, bu chastotalar uchun stereoeffekt
uncha sezilmaydi, chunki bu chastotalarda to'lqin uzunligi juda uzun. Shuning uchun stereotizimlarda ikkala
kanalning past chastotalarini bitta kanal qilib birlashtirish akustik tizimning sifatini sezilarli pasaytirmasdan,
uning narxini ancha kamaytirish imkonini beradi.
Hozirgi paytda aksariyat akustik tizimlar ana shunday tuzilmaga ega. Ular uchun maxsus atama ham
bo'lib, ular subwoofer deb ataladi. Bunday tizimlar yana 2+1 deb ataladi.
Stereotizimlar ikki o'lchamli ovoz yaratish uchun mo'ljallangan bo'lib, subwooferlarning
ommaviylashuvi uch o'lchamli akustik tizimlarni yaratish uchun ham asos bo'ldi. Hozirgi paytda urf
bo'layotgan uy kinoteatrlari ovoz tizimi 5+1 ko'rinishidagi ovoz tizimlarining ham ommaviylashuviga olib
kelmoqda. Bu tizimda ham past chastotali ovozlar bitta kanal orqali kuchaytiriladi. Qolgan 5 ta kanaldan
ikkitasi old tomondagi, ikkitasi esa ort tomondagi ovozlarni, oxirgisi markazdagi ovozlar uchun mo'ljallangan.
Natijada bunday akustik tizim uch o'lchamli ovoz yarata oladi.
Akustik tizimlarning asosiy parametrlari undagi ovoz kanallari soni, umumiy va har bir kanalning
maksimal quvvati, tizim kuchaytiradigan ovoz signallarining chastota polosasi, nominal va maksimal
quvvatdagi signalning nochiziqli buzilishlari darajasidir. Kanallar soni ikkitadan beshtagacha, maksimal quvvat
0,3 Vattdan 200 Vattgacha, chastotalar polosasi 300–10000dan 20–20000 Gersgacha, nochiziqli buzilishlar
5% dan 0,1% gacha bo'lishi mumkin.
Kompyuter sinflarida o'nlab kompyuterlarning har biri ovoz kuchaytirgichlardan barobar foydalanishi
naqadar noqulayligini sezish qiyin emas. Shuning uchun ovoz kuchaytirish tizimlari individual bo'lishi ham
kerak va ular juda keng tarqalgan. Ulardan boshqalarga xalaqit bermasdan foydalansa bo'ladi. Bunday tizimlar
quloqchinli telefonlar deb ataladi. Ularning ba'zilari mikrofonlar bilan birga bo'lishi mumkin.
Bunday telefonlar nisbatan arzon bo'lishlariga qaramay (0,5–10 dollar), ular orasida sifat ko'rsatkichlari
juda yaxshilari ham uchraydi. Shuning uchun ular keyingi paytda, ayniqsa yoshlar orasida, juda ommaviylashib
ketdi. Lekin ovoz signallarini yetarlicha katta dinamik diapazonda chiqarish uchun bu telefonlarda chiqish
quvvatini oshirishga to'g'ri keladi. Bu esa muttasil va baland ovozda ulardan foydalanish odamning eshitish
qobiliyatining vaqtincha yoki butunlay pasayishiga olib kelishi mumkin.
44
Do'stlaringiz bilan baham: |
