O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti Kimyo yo’nalishi II kurs 018-66 guruh talabasi Maxmarasulov Mansurning

I.Bob.Adabiyotlar sharhi
1.1.Uchinchi guruh reaksiyalari
Uchinchi analitik gruppa kationlari qatoriga alyuminiy, rux, marganets (II), temir (III), temir (II), xrom (III), titan (IV), nikel (II), kobalt (II), berilliy, sirkoniy (IV), uranil (II), galliy (III), ittriy (III), indiy (III), lantan (III), gafniy (IV), aktiniy (III), seriy (III), toriy (IV), skandiy (III) va boshqa kationlar kiradi. Ular ammiakli bufer aralashma ishtirokida gruppa reagenti - ammoniy sulfid ta’siridan gidroksid va sulfidlar shaklida cho‘kadi. Uchinchi gruppa kationlari I va II gruppalar kationlaridan sulfidlarining pH~9,2 bo‘lgan sharoitda suvda erimasligi bilan farq qiladi. Bu gruppa kationlarining sulfidlari suyultirilgan kislotalar eritmalarida eriydi. Kationlarni ammiakli bufer aralashma ishtirokida gruppa reagenti bilan qizdirib turgan holda cho‘ktirganda alyuminiy, xrom (III) va titan (IV) kationlarining gidroksidlari kam eruvchanligi uchun gidroksidlar shaklida cho‘kadi. Gidroksidlar shaklida, shuningdek, uchinchi gruppa kationlari qatoriga kiradigan, lekin bizning ko‘rib chiqish doiramizga kirmaydigan berilliy, sirkoniy, lantan (III), skandiy (III) va boshqa kationlar ham cho‘kmaga tushadi. Bundan tashqari, bu kationlar sulfidlari qaytmas gidrolizga uchraydi. Shunday sharoitda qolgan kationlar sulfidlar shaklida cho‘kadi.

Uchinchi analitik gruppa kationlarining gruppa reagenti ta’siridan hosil qilgan birikmalari birinchi va ikkinchi analitik gruppa kationlaridan farqli ravishda gidrolizga turlicha uchraydi. Bu gruppa kationlarining ko‘pchiligi oksidlanish-qaytarilish (Mn, Fe, Cr, Ce, Co, Ni, Ti) va komplekslar hosil qilish (Al, Zn, Fe, Cr, Co, Ni va hokazo) reaksiyalariga kirishadi. Ulaming ayrimlari (alyuminiy, berilliy, rux, xrom (III) va hokazo) bu xossalaridan tashqari amfoterlik xossalari bilan ham farqlanadilar. Kationlaming ko‘rsatib o‘tilgan xossalari ulami topish, aniqlash, niqoblash va hokazo uchun ishlatiladi.

Uchinchi gruppa kationlarining ko‘pchiligi rangli birikmalar hosil qiladi. Cr(III) - yashil yoki binafsha, Cr (VI) - sariq, Co - qizil yoki pushti, Ni - yashil, Mn (II) - pushti, Mn (IV) - qora-qo‘ng‘ir, Mn (VI)-yashil, Mn(VII)– qizil-binafsha, Fe(CH₃COO)₃ - qizg‘ish, FeAsO₄- yashil, FeBr. - qizil, FeCl₃ - jigarrang-sariq, Fe₄[Fe(CN)₆]₃ , Fe₃[Fe(CN)₆]₂ va Co(SCN)₂ - ko‘k va hokazo.

Oksidlovchi va qaytaruvchilar ishtirokida Cr (III) va Cr (VI), Fe(II) va (III), Mn (II), Mn (IV) va Mn (VII), Co (II) va (III), Ni (II) va(III) ionlar beqaror bo‘lib, tezda o‘z oksidlanish darajasini o‘zgartiradi. Fe³⁺, Al, Cr³⁺, Be, Ti⁴⁺ va boshqa bir qator ionlar Na₂HPO₄ ta’siridan suvda va sirka kislotada kam eriydigan fosfatlar, CH₃COONa ta’siridan oksiatsetatlar, NH₄OH+NH₄Cl ta’siridan esa gidroksidlar hosil qiladi. Fe²⁺, Zn²⁺, Mn²⁺, Ni²⁺ va Co²⁺ ionlari Na₂HPO₄ ta’siridan sirka kislotasida eriydigan cho‘kmalar hosil qiladi, ammo CH₃COONa ta’siridan oksiatsetatlar va NH₄OH+NH₄Cl ta’siridan gidroksidlar hosil qilmaydi.