O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

18.1-rasm. Shtangali chuqurlik nasosini qurilmasini ishlatish sxemasi: 
1-chuqurlik nasosning plunjeri; 2-plunjer nasosi; 3-shtanga; 4-NKQ; 5-uchtalik; 
6-salnik; 7-shtok dastgohining muvozanatlagichi; 8-kalpak; 9-shatun; 10-krivoship; 11-
elektrdvigatel; 12-reduktor 
 
18.2. Chuqurlik quduq nasoslarning yer usti jihozlari 

---

143 

Quduqning usti jihozi quvurlar oralig‘idagi fazoni germetiklash, NKQning ichki 

bо‘shlig‘ini, quduqning mahsulotini chiqarib yuborish, NKQni osib qо‘yish hamda 
texnologik operatsiyalarni, ta’mirlash ishlarini va quduqda tadqiqot ishlarini olib 
borishga mо‘ljallangan. 
Quduq usti jihoziga NKQning tizmasi konstruksiyasiga bog‘liq holda 
quvurchadagi planshaybaga yoki osma quvurning korpusiga osib qо‘yiladi. 
Quduq usti shtokini zichlashda SUS1 yoki SUS2 turidagi quduq usti sal’niki 
qо‘llaniladi (18.2-rasm).
18.2.-rasm. SUS1 turidagi quduq usti sal’niki: 
1-nippel; 2-kiydiriladigan gayka; 3-vtulka; 4-sharli qopqoq; 5-boshchaning 
qopqog‘i; 6-yuqoridagi vtulka; 7-qisuvchi halqa; 8,10-manjetlar; 9-sharli boshcha; 11-
tayanch halqa; 12-pastki vtulka; 13-halqa; 14-gayka; 15-uchlik; 16-qaytarib 
qо‘yiladigan bolt; 17-barmoq. 
AUSH-65/50-14 turidagi quduq usti armaturasi namuna olgich bilan quduq usti 
quvurchasi, burchakli jо‘mrak, qayta ishga qо‘shish klapani, quduq usti salniki va osma 
quvurlardan tuzilgan (18.3-rasm). 
AUSH-65/50x14 quduq usti armaturasining texnik tavsifi 
SUS quduq usti salnikidagi ishchi bosim,MPa: 
tebratma-dastgoh ishlayotganda.................4 
tebratma-dastgoh tо‘xtab turganda.............14 
Shartli о‘tish teshigi,mm: 
stvolniki.....................................................65
bog‘lanmasiniki..................................................50 
Nasos- kompressor quvurning osmasi.........konussimon 
Osma quvurning diametri.......................................73 
Biriktiruvchi rez’balar............................NKQ rez’basi 
Quduq ustidagi qisqa quvur,mm............................146 
Gabarit о‘lchamlar,mm...........................................3452x770x1220 
Massasi,kg.................................................................160 
Quvurli osmada ikkita zichlovchi halqa mavjud bо‘ladi, pastki uchida chuqurlik 
nasosi va yuqorisida sal’nikli qurilmali NKQlar uchun asosiy ishonchli zveno 
hisoblanadi. Quvur boshchasining korpusida tadqiqot ishlarini amalga oshirish uchun 
teshik о‘rnatilgan. 

---

144 
Nasos quvurlarini osib qо‘yish uchun, mahsulotlarni quduqdan otma chiziqqa
yо‘naltirish, quduq ustunini germetiklash, quvur orqa fazasidagi gazni olishni 
ta’minlash va hokazo ishlarni amalga oshirishda, quduq ustiga maxsus jihozlar
о‘rnatiladi. Quduq usti jihozi shtangali chuqurlik qurilmasi, planshaybadan va uchlik 
sal’nikdan tuzilgan. 18.4-rasmda bu jihozlarning umumiy kо‘rinishi tasvirlangan.
Tizma flanetsiga (1) planshayba (2) va unga osilgan quvur (3) о‘rnatiladi.
Planshaybada (2) quvur orqa fazosidagi gazni chiqarib yuborishda va quduqdagi 
suyuqlik sathini о‘lchash uchun teshik о‘rnatilgan. Yuqori muftaga (4) uchlik burab (5) 
о‘rnatilgan bо‘ladi, u orqali neft otma chiziqqa uzatiladi. Uchlikning germetikligini 
ta’minlash uchun hamda sal’nikli shtokni (7) tushirish uchun uchlikning yuqori qismiga 
sal’nik (6) о‘rnatiladi, bunda u yuqoridan qopqoq (8) bilan mahkamlanadi. 
18.5-rasmda arqonli ilgich NQAI (normal qatorli arqonli ilgich) shtangali 
aylantirgich bilan tasvirlangan. Shtangali aylantirgichlar smolali va parafinli neftlarni 
qazib olishda qо‘llaniladi. Neft (suyuqlik) quduqdagi suyuqlik shtangali nasos orqali
uchlikning yon ostidagi otma chiziqqa va undan keyin GО‘K (guruhli о‘lchash
qurilmasi) ga uzatiladi.
Uchlikning rez’basini tushirish kо‘tarish jarayonlarida himoyalash uchun unga 
maxsus flanets burab о‘rnatiladi, ya’ni u bir vaqtning о‘zida shtangali elevatorning 
tayanchi sifatida xizmat qiladi. Sal’nik shtoki arqonli osilma yordamida kallakning