O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

6.2 -rasm. Oddiy quvuruzatmaning hisobiy sxemasi 
Reynolds soniga bog‘liq bо‘lgan ikkinchi turdagi masalalarda quvur uzatmaning 
suyuqlik sarfi Q ma’lum bо‘lganda 

ning qiymati oson topiladi, keyin esa haqiqiy 
boshlang‘ich bosimga nisbatan (6.2) tenglama yechiladi.
Uchinchi turdagi masalada haqiqiy ma’lumot ma’lum suyuqlik sarfi Q, bosim 
farqi 
р

, suyuqlikning zichligi 
suy

va suyuqlik qovushqoqligi
suy
v
hamda 
quvuruzatmaning uzunligi l ma’lum bо‘lganda neft uzatmaning haqiqiy diametri D 
aniqlanadi. 
Bu yerda ham birinchi turdagi masala kabi 

ning qiymati diametr noma’lum D 
bо‘lganda Reynolds Re soniga harakat rejimiga bog‘liq bо‘ladi. Shuning uchun bu 
masala grafik analitik usulda yechiladi. Buning uchun har xil qiymatdagi 

---

65 
quvuruzatmaning diametri beriladi, ularga mos bо‘lgan naporning yо‘qotilishi 
topiladi va 
 
Q
f
h
ishq

bog‘lanish grafigi quriladi (6.2-rasm, b). 
Berilgan bosim bо‘yicha (6.2-rasm, b) egrilikdan foydalanib quvuruzatmaning 
kerakli diametri aniqlanadi. 
0
p
h
z
g

  

. (6.19) 
Agarda standart kattalikdagi quvur diametri bо‘lmasa, u holda unga yaqin 
bо‘lgan diametr qabul qilinadi.
Masala -2. Agar
р

= p
1
– p
2
= 0,981 MPa ; 
z

=z
bosh
– z
oxir
= +40 m; l =1000 m; 
D = 0,1 m; 
bosh

= 800 kg/m3; 

= 20.10-3 Pa.s. bо‘lsa, neft uzatmaning о‘tkazish 
kо‘rsatgichi aniqlansin. 
Masalani yechish. 

= f(Re) bog‘lanish ma’lum bо‘lganda 

=f(Q) bog‘lanish 
ham ma’lum bо‘lganligi uchun masalani grafik analitik usulda yechamiz. Buning 
uchun ixtiyoriy sarflarning Q1, Q 2, ..., Q i larning qiymatlarini beramiz va (6.5) 
formula bо‘yicha harakat rejimini aniqlaymiz. Harakat rejimi ma’lum bо‘lgandan 
keyin (6.2) yoki (6.6) formuladan 

ni aniqlaymiz. Olingan ma’lumotlar asosida 
bog‘lanish grafigini 
 
Q
f
h
ishq

quramiz va ma’lum bosimni farqi h
0
bо‘yicha 
neftning sarfini aniqlaymiz. 
Tezlikka mos keladigan neftning ixtiyoriy sarfini hamda gidravlik qarshilik va 
bosimni yо‘qotilishi quyida keltirilgan. 6.3-rasmda olingan ma’lumotlar asosida 
 
Q
f
h
t
b

.
bog‘lanish grafigi keltirilgan. 
Bosimlar farqi 
р

= 0,981 MPa = 981 000 Pa : 9,81.104 = 10 kgs/sm
2
, bu yerda 
9,81.104-SI tizimidan texnikka о‘tkaziladigan koeffitsiyent. 
z

=+40 m geodezik otmetkaning farqi.
Geodezik otmetkalarning farqi hisobiga bosimni tushishi 
2
z g
40800 9,81 314920 Па/98100 Па=3,22 кгс/см
  


Q, m3/s 
0,001 
0,003 
8,008 
0,012 
0,01 
0,03 
v, m/s 
0,127 
0,372 
1,02 
1,52 
2,55 
3,82 

0,127 
0,0454 
0,0395 
0,0358 
0,0316 
0,0285 
ishq
h
, m 
1,04 
3,34 
20,60 
42,5 
103,6 
211,1 
Umumiy bosimni tushishi P = 10+3,22 = 13,22 kgs/sm
2
= 132,2 m suv. ust.