O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

42.2-rasm. Dengizdagi neft koni
. 

---

379 
Dengizdagi neftgaz konlarining texnologik majmualari dengizdagi uglevodorodli 
konlardan neft, gaz va kondensatni qazib olish va yig‘ish uchun mo‘ljallangan bo‘ladi 
hamda mahsulotlarni uzoq masofaga tashishga tayyorlaydi.

42.2. Dengizdan neft qazib olish jarayonlari 
 
Dengizdagi neft konlaridagi mahsuldor qatlamning bosimini ushlab turgan holda 
favvora usulida qazib olish amalga oshiriladi, keyinchalik esa gazlift yoki 
mexanizatsiyalashgan boshqa usullarda neft qazib olinadi. Qazib olinadigan neftning 
tarkibidagi yo‘ldosh gazlardan quduqlarni gazlift siklida ishlatishda ichki energiyaning 
istemoli sifatida foydalaniladi. Gaz konlari suv osti gaz uzatmalari orqali qirg‘oqda 
joylashgan istemolchilarga ulanadi. Quruqliklardagi konlarni dengizdagi neft konlaridan 
farqi asosiy (quduq osti jihozlarini) va dengizdagi neftgazkonlarini gidrotexnik 
inshootlariga 
(suniy orollarda, ko‘tarma to‘sinlarda, estakadalarda barqaror 
platformalarda) eng so‘nggi holatda quduqning ustki qismi suvning sathidan pastda 
joylashadi. Dengizdagi neft konlarining texnologik sxemalari dengizning chuqurligiga, 
muzlarni paydo bo‘lish ehtimolligiga, to‘lqinning balandligiga, shamolning tezligiga va 
boshqa tabiiy iqlimiy sharoitlarga hamda qazib olinadigan flyuidlarning fizik-kimyoviy 
tavsiflariga, uyumlarning zaxirasiga, quduqlarning debitiga va boshqalarga bog‘liq 
bo‘ladi. Dengizning chuqurligi 25-30 m bo‘lganda neft konlari tabiiy dengizlarda va 
ko‘tarma to‘sinlarda (5-10 metrgacha), estakadalarda va boshqa qoziqli konstruksiyali 
inshootlarda joylashtiriladi.
42.3-rasm
. 
Dengizda quduqlarni burg‘ilash va neft qazib olish

---

380 
Agarda chuqurlik 25-30 metrdan katta bo‘lganda dengizdagi konlarni qurishda 
barqaror platformalar qo‘llaniladi. Ularning tayanch qismi va palubalari metalldan yoki 
temir betondan tashkil topgan, quduqning ustiga kon jihozlari joylashtiriladi.
Suvning chuqurligi 60-80 metr bo‘lganda yakka funksiyali platformalardan 
foydalaniladi. Platformalarga qazib oluvchi quduqlar yoki texnologik jihozlar 
(mahsulotni yig‘ish yoki tayyorlash uchun), energetik obyektlar joylashtiriladi.
Kompressor stansiyalari, yashash binolari bilan birgalikda, chuqurlikka 
o‘rnatiladigan suvli platformalar (chuqurligi 80 metrdan yuqori) ko‘p funksiyali 
hisoblanadi.. Platformaning soni drenajlash hajmiga nisbatan aniqlanadi va ular 2 ta 
yoki 4 ga teng bo‘ladi. Platformaning yuqori qismidagi qurilish montaj ishlarini qulay 
bo‘lishi uchun yirik blok-modulli qurilish bajariladi, masalan qazib oluvchi blok-
modullar boshqaruv tizimli favvora armaturasidan hamda quduq mahsulotlarini yig‘ish 
jihozlarining jamlanmasidan tashkil topgan bo‘ladi va har xil texnologik jarayonlar 
amalga oshiriladi. 
Quduq mahsulotlarini tayyorlash hamda qirg‘oqqa tashish va qatlamga 
haydaladigan suvlarni tayyorlashda qo‘llaniladigan blok-modullar; bundan tashqari 
qurilish tarkibiga energetik blok-modul, yashash joyi moduli va vertolyot qo‘nish 
maydonchasi, quduqni joriy va kapital tamirlash uchun burg‘ilash minorasi, qirg‘oq 
inshootlari va kranning jihozlari, minora yoki machtalar joylashtiriladi. Gravitatsion 
turdagi barqaror platformalar kam qo‘llaniladi va qurilish jarayonida qirg‘oqda jihozlar 
bilan ta’minlanadi, keyin esa dengizda tashiladi va oldindan tayyorlangan maydonda 
dengizning 
tubiga 
gravitatsion 
platformalar 
dengiz 
tagida 
gruntlarning 
mustahkamlagidan kelib chiqib (qo‘llanilishi chegaralanadi) o‘rnatiladi.
Bunday platformaning asosiga hajm (sig‘im) joylashtiriladi va tashish vaqtida 
inshootning suzuvchanligini ta’minlaydi.
Chuqur suvli dengiz konlarining jihozlari juda qimmat turadi, masalan Shimoliy 
dengizning Norvegiya sektoridagi Statfyord konining jihozlarini bahosi juda yuqori 
bo‘lib, 145 metr chuqurlikda uchta temir betonli barqaror gravitatsion turidagi platforma 
o‘rnatilgan bo‘lib, narxi 6 mlrd. dollardan yuqoridir.
Chuqur suvli konlarning jihozlarini namunaviy tuzilmasining (Shimoliy 
dengizning Angliya sektorining chuqurligi 70÷160 metr oralig‘ida) xarajatlari: barqaror 
platformaning tayanch qismlari – 20 ta; yuqori qurilish jihozlari – 38 ta; qirg‘oq 
tankerlari – 1 ta; suv osti 15 ta; ishlatish quduqlarini burg‘ilash – 17 ta. 
Dengizdagi neft konlarida jihozlangan barqaror platformalarda suvning ostidagi 
quduqlarni tugallashda konning eng chetki uchastkalarini drenajlashtirishda razvedkaviy 
quduqlarni ishlatishga topshirishda, chegaradan va chegara ichidan suv bostirishda va 
hakozolarda yordamchi jihozlar qo‘llaniladi.
Dengizdagi suvning chuqurligi 60 metrdan chuqur bo‘lganda neft koni quduqlari 
fondi quduqlarning suv ostidagi tugallash jihozlarini tashkil qiladi hamda neft gaz koni 
jihozlari suzuvchi qurilmalarda (burg‘ilash platformalarida, tankerlarda qaytadan 
jihozlanadi) o‘rnatiladi.