O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

 
Tayanch iboralar: 
qayta ishlash, kon-gaz-uzatma-iste’molchi, ajratish, 
tayyorlash jarayoni, bug‘simon uglevodorodlar
 
 
40.1. Gaz va kondensatni yig‘ish sxemalari va kon ichida tashish 
Gazni yig‘ish sxemalarini tanlash konning maydoniga va joylashish shakliga, 
mahsuldor qatlamnin soni va ularni tavsifiga, quduqning ishchi debitiga bog‘liq 
bо‘ladi, quduq ustidagi bosimga, gazning tarkibiga va undagi kondensat va 
nouglevodorod aralashmalarga (vodrod sulfid, uglerod kislotalari, organik kislotalar), 
quduqlarning soni va ularni konda joylashishi hamda gazni ishlashda qо‘llanilgan 
texnologiyaga bog‘liq bо‘ladi. 
Konning jihozlanishi ma’lum ma’lumotlar asosida loyihalanadi: gazning tarkibi, 
gazlilik maydonida quduqlarni joylashishi, burg‘ilangan quduqning haqiqiy debiti va 
loyihaviy quduqlarni debiti. Kо‘pincha ishlatish tajribalarining loyihalarida butun 
gazlilik maydonlarining quduqlarini debiti razvedkaviy quduqlarni sinash natijalari 
bо‘yicha bir xil qabul qilinadi. Agarda ishonchli ma’lumotlar yetarli bо‘lmaganda hisob 
zaxira kо‘rsatgichlari asosida olib boriladi. Shleyflarni va kollektorlarni hamda gazni 
yig‘ish kon sxemalarini joylashuv shakli metall sarfi va gidravlik bosimni yо‘qotilishini
birlashgan optimal ma’lumotlari asosida tanlanadi. 
Gaz sanoatining rivojlanishini boshlang‘ich bosqichida har xil sxemadagi konlar 
ichra gazni yig‘ish tizimlari qо‘llanilgan (40.1-rasm). Har bir quduqda gazni mexanik 
zarralardan tozalash, suyuqlik va gidratlarni shakllanishini oldini olishga mо‘ljallangan 
(ajratgichlar, konensatni yig‘gichlar, metanolni uzatish uchun qurilmalar) inshootlarning 
majmuasi bо‘lishi kerak. Bunda quduqlarga о‘rnatilgan inshootlardan shleyf orqali 
umumiy gaz yig‘ish kollektorlariga va keyin esa bir yoki bir nechta konlardagi gazni 
taqsimlash punktlari orqali-magistral gaz uzatmalariga kirib keladi. Gazning tarkibida 

---

352 
kondensat mavjud bо‘lganda quduq usti inshootlaridan gazni yig‘ish tarmoqlariga 
parallel kondensatni о‘tkazadigan chiziq yotqiziladi. 
Chiziqli sxemadan chо‘zilgan gazlilik maydonlarida quduqlar qatori kо‘p (2-3) 
bо‘lmaganda ishlashda foydalaniladi, nurli-katta maydonga joylashtirilgan quduqlar 
soni kо‘p bо‘lganda, halqali (gazni yig‘ish kollektori gazlilik maydonini egallaydi va 
qulflaydi) –nurli holatdagiga о‘xshash bо‘ladi.