O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

 
40.1-rasm.
Gazni va kondensatni kondagi yig‘ish sxemasi
: 
a-ziqli; b-nurli; d -halqali; e-guruhli; 1-quduqlar
; 
2
-
shleyflar; 3-ziqli gaz yig‘ish 
kollektori; 4-gazlilik chegarasi; 5-halqali gaz yig‘ish kollektori; 
GYP-gaz yig’ish punkti; GP-gaz punkt; MGU-magistral gaz uzatmasi. 
Yuqorida bayon qilingan sxemalar qator kamchiliklarga ham ega: 
a) butun kon bо‘ylab tarqalgan jihozlarni va jihozlarning sonining kо‘pligi; 
b) har bir quduq gazni о‘lchaydigan va tozalaydigan punkt hisoblanadi hamda 
doimiy va yuqori malakali xodimlarni talab qiladi; 
v) kon bо‘yicha gazni katta hajmda yо‘qotilishi; 
g) suv ta’minoti, issiqlik ta’minoti, reagentlarni yetkazib kelish murakkab tizim 
bо‘lib, eng oxirgi sarflarni oshishiga olib keladi; 
d) texnika xavfsizligi va yong‘inga qarshi choralar nuqtai nazaridan qaralsa 
takomillashtirilmagan; 
ye) qurilish obyektlarini tarqoq holda joylashganligi. 
Gazni yig‘ishni guruhli tizimida gazni miqdorini, gazni yig‘ish punktlarida va 
gazni kompleks tayyorlash qurilmalarida uni qayta ishlash darajasi, markazda 
joylashtirilgan quduqlarning hisobga olinadi. Bunda jihozlarga xizmat kо‘rsatish 
yaxshilanadi va xizmat kо‘rsatuvchi xodimlar soni 3-6 martaga qisqaradi. Gazni yig‘ish 
punktlari umumiy kon kollektorlariga ulanadi, gaz u orqali konda gaz yig‘ish punktiga 
kirib keladi yoki bosh inshootga, ya’ni ba’zida iste’molchiga yо‘naltiriladigan gaz 
oqimiga bog‘liq holda birorta gazni yig‘ish punktlari bilan birlashtiriladi.

---

353 
Konlardagi gazni yig‘ish punktlari (GYP)ni soni gazlilik maydonining 
о‘lchamlariga bog‘liq bо‘ladi va keng oraliqda 2-4 tadan 25 tagacha bо‘lishi mumkin. 
GYPlarining soni katta bо‘lganda kondagi umumiy gazni yig‘ish kollektorlari bittadan
kо‘p bо‘lishi mumkin. Bunday holatda kollektorlar bir punktda-kondagi gazni yig‘ish 
punktida yoki bosh inshotlarda nur kо‘rinishida chiqariladi. Agar gaz oqimi 
iste’molchilarga qarshi joylashgan yо‘nalishda taqsimlanganda, bosh inshootlarning 
soni yо‘nalishlar soniga mos keladi. GYPlariga ulanadigan quduqlarning soni 
quduqlarni joylashishiga, ularni debitlariga bog‘liq bо‘ladi hamda 10-12 tadan 
oshmaydi. 
Kon qurilishida gazni va kondensatni yig‘ish tizimi ikkita bо‘lishi mumkin: 
markazlashtirilmagan va markazlashtirilgan
. 
Agar gazni tayyorlash eng oxirgi marta GYPda sodir bо‘lganda –bu tizim 
demarkazlashtirilgan (markazlashtirilmagan) deyiladi. Bunday holda gazni yig‘ish 
punkti gazni va uglevodorodning kondensatini konda ishlov berilgan tugallangan 
inshootlar majmuasi kabi bо‘ladi va uning tarkibiga yordamchi obyektlar ham kiradi. 
GYP.da gazni markazlashtirilgan tizimida faqat yig‘ish va gazni birlamchi 
ajratish amalga oshiriladi. Gazni tayyorlash hamda uglevodorod kondensatini uzoqqa 
tashish bosh inshootlarda olib boriladi. Toza gaz konlarida markazlashgan yig‘ish 
tizimlari qо‘llaniladi. 
Markazlashmagan yig‘ish tizimidan yuqori mahsuldorlikka ega bо‘lgan (1,5-2 
mln. m
3
/kun) quduqlarda yoki qayta ishlanmagan gazni tashish qiyin (gidratlar paydo 
bо‘lganda, kondensat pastga chо‘kkanda va b.q.lar) qiyin bо‘lganda qо‘llaniladi.
Gazkondensatli konlarda gazni yig‘ish punktlarining qazib olish kо‘rsatgichi 
10—15 mln. m
3
/kun.dan katta bо‘lganda markazlashtirilmagan yig‘ish tizimlari 
qо‘llaniladi. Gazkondensat konlarida qolgan holatlarda gazni yig‘ish va konda gazga 
tо‘liq siklli ishlov berish hamda bosh inshootga tashishda markazlashtirilgan yig‘ishni 
tadbiq qilish maqsadga muvofiq hisoblanadi. Gazga ishlov berish tizimini tanlash uchun 
har xil variantli sxemalarda texnik-iqtisodiy hisoblar amalga oshiriladi. Agarda 
kо‘rsatgichlarning hisobi teng baholanganda, markazlashgan yig‘ish tizimi afzal 
hisoblandi.