O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

39.6-rasm.
Neft konlariga chegara tashqarisidan suv haydashning sxemasi
: 
K-shoxli nasos stansiyalar; M-magistral halqali suv keltirish; P-о‘zan bо‘ylab 
joylashgan quduqlar; 1-haydovchi quduqlar; 2-ishlatish quduqlari. 
Qatlam va yer usti suvlarini haydash yо‘li orqali QBST tizimida qо‘llanilishi 
tо‘liq loyihaviy ishlanmalarni amalga oshirishga kiradi, tabiiy rejimda sо‘nggi 
bosqichda ishlatilishiga nisbatan eng yuqori NOK (neftni olish koeffitsiyenti) tiga 
erishish varianti asoslanadi. 
Qо‘llaniladigan variantda tizimningyuqori metall sig‘imdorligi va zaruriy suv 
resurslari hamda qabul qilinadigan variantni energiya tejamkorligini qoplashi TIA 
(texnik iqtisodiy asoslanishi) majburiy tartibda bajariladi. 
Bunday jihozlar turkumiga blokli shoxli nasos stansiya (BSHNS) kiradi, qaysiki 
bunda neft konlarida qatlam bosimini saqlab turish uchun haydovchi quduqlar orqali yer 
usti yoki neft konlarida tayyorlangan suvlarni haydash amalga oshiriladi. BSHNSsining 
jamlanmasiga quyidagi elementlar kiradi: nasos bloki; xizmat qilish maydoni; 
yordamchi nasoslarning bloki; jihozlar bloki; transformator xonasi; grebenyok bloki; 
boshqaruv bloki. 
Nasos bloki tebranish beradigan tizimning vibrasiyasini sо‘ndirishni ta’minlaydi, 
gorizontal va tik yо‘nalishda uzatuvchi haydash chizig‘ida joylashgan yuqori bosimli va 

---

348 
sо‘rish chizig‘ida joylashgan past bosimli kompensatorga keladigan tebranishni 
sundiruvchi kompensatorlardan tashkil topgan. 
39.7-rasm. Neft konlarida suv bostirishda qо‘llaniladigan aralash sxema: 
ShNS – shoxli nasos stansiyasi; STQ–suvni tayyorlash qurilmasi; TOS (PV) – 
tovar osti suvi; NTQ-neftni tayyorlash qurilmasi; 1-neft qazib olinadigan quduqlar; 2-
suv haydaladigan quduqlar. 
BShNS.si bilan jihozlangan nasoslarni asosiy texnik tavsiflariga quyidagilar 
kiradi: uzatish kо‘rsatgichi (m
3
/soat) va napor (m). Nasosning muhim texnologik 
tavsiflariga quyidagilar mansubdir: ishonchlilik va ta’mirga yaroqliligining umumiy 
foydalanish muddati. Haydaladigan qatlam va oqova suvlarning nasosini yо‘nilgan 
qismlariga yuqori agressiv korroziyali ta’sirlarni hisobga olib nasoslarga kuchaytirilgan 
talablar qо‘yiladi. «Sum NPO M.V. Frunze nomidagi» seksiyali markazdan qochma 
nasoslar bunday talablarga tо‘liq javob beradi (10.4-jadval). Nasosning shartli 
belgilanishi haqidagi ma’lumot: SNS 180-1422-2S(A)-M. SNS-seksiyali markazdan 
qochma nasos (SMQN); 180 – uzatish kо‘rsatgichi, m
3
/soat; 1422 – napor, m; 2 – 
modernazasiyani tartib raqami; S – salnikli zichlama; (A) – asinxronli dvigatelь; M – 
agressiv muhit uchun. 
Neft konlarida oqova suvlarni tayyorlashda qо‘llaniladigan qurilmalar: ochiq 
(10.8-rasm) va yopiq (10.9-rasm). 
39.4-jadval 
Nasosning 
markasi 
Uzatishi, 
m
3
/soat 
Napor, 
m 
Aylanish 
chastota (sinxr.), 
ay/min 
Elektrodvigatel 
quvvati, kVt 
Massa
si, kg 
SNS 180-
1050-2 
180 
1050 
3000 
800 
2500 

---

349 
.
Oqova suvlarning ochiq qurilmalarida suv о‘zi oqadi va u havodagi 
kislorod bilan kontaktlashadi. Bu asosiy kamchiliklardan biri hisoblanadi, kо‘pincha 
suvning xossasini о‘zgartirishga olib keladi: suvning tarkibidagi temirning oksidlanishi 
sodir bо‘ladi, vodorod kо‘rsatgich rH о‘zgaradi, korrozion faolik oshadi va h.k.