O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

25.4. Suv haydash ta’minoti tizimi 
 
Qatlamning bosimini saqlab turishda suv ta’minoti tizimini izlash va kerakli
miqdoridagi sifatli suvni qazib olish kerakligi, haydovchi quduqlar orqali taqsimlash
va qatlamga haydash jarayonining asosiy maqsadidir. Suv ta’minoti tizimini tanlash
konlarni ishlatishning asosiy bosqichlariga bog’liqdir. Hozirgi vaqtda suv haydash
ko’p holatlarda konni ishlatishning boshlang’ich davrlaridan qo’llanilmoqda. Shuni
hisobga olish kerakki, neft konini ishlatishning boshlang’ich davrida suvsiz qazib 
olinadi. Konni qurishda va jihozlashda, qazib olishda neftning so’nggi davrida 
suvlanishini o’sib borishi loyihada hisobga olingan bo’lishi kerak, chunki neftni 
tayyorlashda qatlam oqova suvlari 100 % zararsizlantiriladi. Konni ishlatishning 
so’nggi davrida 1 tonna neft qazib olishda unga 10-12 m
3
va undan ham ko’p miqdorda 
suv haydaladi.

---

195 
Bu suv ta’minoti tizimini murakkablashtiradi va qimmatlashtiradi. Qatlam suvini 
qazib olish, tayyorlash va mexanik aralashmalardan, neft pardalaridan tozalash hamda 
jihozlarni, suv havzalarini, yopuvchi armaturalarni texnologik korroziyadan himoya 
qilish ishlari ko’payib ketadi. Shu bilan birgalikda oqova suvlarni suvsizlantirish va 
tuzsizlantirish qurilmasidan keyin, neft tarkibida sirt faol moddalar bo’ladi, ya’ni 
qatlamga haydalganda yaxshi yuvuvchi va neftni siquvchi xususiyatlarga ega bo’ladi, 
so’nggi neft oluvchanlikni kuchaytirishga olib keladi. Suv ta’minoti tizimi, binolar 
jamlanmasi, qatlamga suv haydash va me’yorlash inshootlari, suv oluvchi inshootlar, 
suv tozalash stansiyasi, nasos stansiyasi, ko’p qatorli nasos stansiyalari va suvlarni 
tarqatish inshootlaridan tashkil topgan. (25.7-rasm).
25.7-rasm. Qatlamlarga suv haydashning suv ta’minoti sxemasi: 
1-nasos stansiyasi; 2-ikkinchi marta ko’taruvchi nasos; 3-magistral suv uzatgich; 4-
rezervuar; 5- shoxsimon nasos; 6-tarqatgich; 7-haydovchi quduqlar.
 
Suv uzatuvchi haydovchi quvurlar suv havzasidan suvni olib etqazib beradi. Suv 
uzatgich magistral (bosh) (3) va tarqatgichlarga (6) bo’linadi. Magistral uzatgich (3) 
suvni suv havzasidan yoki birinchi stansiya va ko’targichdan (2) shoxsimon (5) NS-ga 
uzatadi. Yirik konlarda magistral uzatmalar ko’proq maydon halqasi bo’ylab, kichik 
konlarda esa tuzilma o’qidan uzoqlashtirilgan holda o’rnatiladi. Taqsimlovchi 
(tarqatuvchi) suv uzatmalar shoxsimon nasosdan (5) to haydovchi quduqqacha (7) 
o’rnatiladi. Bitta kovlanmaning o’ziga bir nechta taqsimlash suv uzatmalari yotqizilishi 
mumkin. Suv taqsimlashgichlarni yotqizish chuqurligi, qish paytida gruntlarni muzlash 
chuqurligiga bog’liqdir. Taqsimlash suv uzatmalari 20 MPa bosimgacha ishlaydi. Yirik 
shoxsimon nasos stansiyalarida (ShNS) maydon kattaligiga qarab to’rtta (3÷5 ming m
3
) 
rezervuarlar quriladi.
Bu rezervuarlar avariya paytida ham xizmat qiladi: nasos stansiyalari ba’zi bir 
sabablarga ko’ra to’xtatilganda, suv uzatmalar yorilganda, quduq to’xtatilganda suv 
haydashni ta’minlaydi.