O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti

Vergul belgisi qo‘yilgan o‘rinlarda pauza. Ifodali o‘qishda nuqta yoki nuqtaga qaraganda vergulda nisbatan qisqaroq pauza qilinadi. Vergul belgisi gapda uyushiq bo‘laklar orasida, undalmalarni ajratish uchun, kirish so‘zlar va kirish gaplarni ajratish uchun, gapning ajratilgan bo‘laklarini ta’kidlab ko‘rsatish uchun, bog‘lovchisiz bog’langan qo‘shma gaplarda ishlatiladi.
Masalan: Ustod tanbur chertishda benazir edi. Shahodat barmog‘iga oltin noxin taqib, ko‘zlarini yumib, qanday tiniq, kuz oftobiday mayin bir mung chulg‘ab olar, kishi nechundir yig’lagisi kelar, lekin ko‘zdan oqqan bu yosh yurakni ezmas, aksincha, butun anduh, butun dard, butun g‘uborni yuvib ketardi...
(Odil Yoqubov. “Ulug‘bek xazinasi”)
Bolam, aytgan nasihatim unutma,
Bir g‘aribni ko‘rsang zinhor og‘ritma.
Quloq solgin, bir-bir aytay, Ravshanjon,
Zinhor manmanlikning yo’lini tutma!
Ko‘ngli buzuq bo‘lsa, bolam, shod ayla,
Yiqilganni, bolam, sen tepib o‘tma,
Qo’lingdan kelgancha yomonga ketma,
Zinhor-zinhor bir miskinni yig‘latma!
(“Ravshan” dostonidan)
Nuqtali vergul belgisi qo‘yilgan gaplarda pauza. Odatda, o‘z ichida verguli bo‘lgan, mazmunan biroz farqlanuvchi gaplardan iborat bo’lgan qo‘shma gaplarda nuqtali vergul qo’llanadi.
Yobonlarning cheksizligi,
Ham samumi, ham hovuri,
Onajonlar allasidan,
Ko‘z yoshidan, oq sutidan;
To‘qaylarning tengsizligi,
Jilg‘alarning sho‘x g‘ovuri,
Yigitlarning yallasidan,
Suluvlarning sukutidan -
Yo‘g‘rilgan til -
Ona tilim.
Daryolarning toshqin payti
Arslon yanglig’ arillashi,
Dovonlarning ko‘k qiyosi,
Qorli tog’lar jilosidan;
Cho‘ponlarning qamish bayti,
Childirmaning darillashi,
Go‘ro‘g‘lining alp siymosi,
Alpomishning da’vosidan -
Tug‘ilgan til -
Ona tilim.
(Mirtemir)
Ikki nuqta qo‘yilgan o‘rinlarda pauza. Uyushiq bo‘laklardan oldin kelgan umumlashtiruvchi so‘zdan keyin ikki nuqta qo‘yiladi va og‘zaki nutqda shu o‘rinda ma’lum muddat to‘xtalish bo‘ladi. Shuningdek, bog‘lovchisiz qo‘shma gaplarda biror gap boshqa gapni izohlasa, uning sababi yoki natijasi ko‘rsatilsa ham, ikki nuqta qo‘yiladi.
Masalan: Men bu yil universitetga о‘qishga kira olmadim: imtihonlarga yaxshi tayyorgarlik ко‘ra olmaganim menga pand berdi.