O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti

Undov belgisi qo‘yilgan gaplarda pauza. Undov belgisi qo‘yilgan gaplarda kuchli his-hayajon tuyg‘ulari ifodalanadi. Ba’zan buyurish, tilak, orzu ma’nolari ham mujassamlashgan bo’ladi. Og‘zaki ijroda mazkur holatlami pauza orqali namoyon qilish nutqni yanada ta’sirchan qiladi. Masalan:
Azizlar! Sizni yurtimiz mustaqilligining o’ttiz yillik bayrami bilan qizg‘in tabriklayman! Osmonimiz musaffo, yurtimiz tinch, mustaqilligimiz abadiy bo‘lsin!
She’rlar mazmunini izohlang va pauzalar o‘rnini belgilang.
Bir to‘kilgin!
Taningda o‘t yonsin, o!
Ezgulikni. yuragingga ayla jo!
Nurin to‘kkay yo‘llaringga samolar,
Otang ruhi bo‘lar sendan ko‘p rizo!
(Nurlan O‘razalin)
Sendanmu chu bezor bo’layin? Yo‘q, yo‘q, yo‘q!
Bir boshqasiga yor bo’layin? Yo‘q, yo‘q, yo‘q!
To bog‘i visolingda faqat gul ko‘rdim,
Guldin kechibon, xor bo‘layin? Yo‘q, yo‘q, yo‘q!
(Jaloliddin Rumiy)
Sen aytgan odaming, zolim, men emas,
El farzandi, o’limdan hech g‘am emas!
Boshimni kes, o‘z elimdan kechmayman!
Oltin taxting tuprog‘imga teng emas!
Mard jonini o‘z elidan ayarmi,
O‘laman deb, mard yo‘lidan toyarmi!?
(Ergash Jumanbulbul o‘g‘li. «Ravshan»)
Ko’p nuqta qo’yilgan o‘rinlarda pauza. Fikming tugallanmaganligi, so‘zlovchining yana nimadir aytmoqchi ekanligini ko‘rsatish uchun qo’llaniladi:
... Uning qora zulfi par yostiqning turli tomoniga tartibsiz suratda to‘zg‘ib, quyuq jingila kiprik ostidagi tim qora ko‘zlari bir nuqtaga tikilgan-da, nimadir bir narsani ko‘rgan kabi... qop-qora kamon, osib ketgan nafis, qiyiq qoshlari chimirilgan-da, nimadir bir narsadan cho‘chigan kabi... to‘lin oydek g‘uborsiz oq yuzi bir oz qizillikka aylangan-da, kimdandir uyalgan kabi...
(Abdulla Qodiriy)
Ba’zi hollarda ko‘p nuqta so‘zlovchining o‘ylashi, mulohaza qilishini ham ko‘rsatadi:
Yo‘q, uning vijdoni qiynaladigan yozug‘i yo‘q. U qirq yil saltanat tebratib, bobosi yanglig* jang-jadalning suronli nash’asini surmadi. Lekin bular... uning zurriyotlari, uzoq Hirotdagi jiyanlari... Bular bobosining taxtiga minsa... Movarounnahr va Xurosonning holi ne kechadi?
(Odil Yoqubov. “Ulug‘bek xazinasi”)
Hey, farzand dog‘i, hey... achchiq jolalar,
Ota-onangizdan xato o‘tdi-ku...
Yo‘q, yo‘q, xato qilmang, sizlar bolalar!-
Sho‘rlik bolalarning soyasidir u?...
Nutqda vergul va nuqtaga qaraganda ko‘p nuqtada pauza uzoqroq davom etadi. Ko‘p nuqtadagi pauza qahramonning ruhiy kechinmasini, hissiy-ta’siriy holatini ifodalashda muhim vosita hisoblanadi.