O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti gidrotеxnikaga kirish

12.1. Gidrotexnika qurilishining
o’ziga xos xususiyatlari

Gidrotexnika qurilishi mamlakatimizdagi kapital qurilishning muhim tarmoqlaridan biri hisoblanadi.

Yangi inshootlarni barpo etish, ta‘mirlash yoki qayta qurish mobaynida bajariladigan ishlarga qurilish ishlari deyiladi.
Qurilish ishlarini amalga oshirish qurilish, hamda transport mashinalarini, jixozlarini, qurilish materiallari va buyumlarini ishlab chiqaruvchi sanoat korxonalari bilan uzviy bogliqdir.
Gidrotexnika qurilishi mablag’ bilan asosan davlat byudjeti hisobidan ta‘minlanib, buyurtmachi vazifasini bajaruvchi tashkilotlar orqali amalga oshiriladi. Kichik hajmdagi ishlar boshqa manbalarning mablag’lari hisobiga amalga oshirilishi mumkin.
Qurilish ishlarini bajarish tarkibida doimiy ixtisoslashgan ishchilarga, qurilish mashinalari va jixozlariga, ishlab chiqarish bazalariga ega bulgan tashkilotlar tomonidan amalga oshiriladi.
Qurilish ishlab chiqarish texnologiyasi deganda qurilish - montaj ishlarini bajarish usullari ( yer - qoya, beton, temirbeton, yer osti, montaj va b.) majmuasi tushuniladi va bu ishlarni bajarish natijasida qurilish ob‘ektlari binolar va inshootlar, turli sanoat korxonalari, gidrotexnik va transport inshootlari barpo etiladi. Qurilish ishlab chiqarishning eng yuqori bosqichi ishlarni kompleks mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish hisoblanadi.
Qurilish maxsuloti deganda foydalanish uchun tayyor bo’lgan korxonalar, binolar va inshootlar tushuniladi.
Qurilish - montaj ishlarini amalga oshirish natijasida qurilish mahsuloti yaratiladi.
Qurilishning o’ziga xos tomoni shundaki, uning mahsuloti - binolar, inshootlar va h. ishlab chiqarishni amalga oshirish jarayonida bir joydan qo’zg’almaydi va asosan qaerda barpo etilgan bo’lsa, shu joyda ishlatiladi. Ishchi kuchlari va mehnat qurollari esa ish fronti bo’yicha to’xtovsiz harakatda bo’ladi. Qurilishning yana bir o’ziga xos xususiyati shundaki, uning mahsulotining ishlashga yaroqliligi juda uzun muddatni tashkil etadi.
Qurilish maydonchasida ob‘ekt qurilishi boshlanishidan oldin ishlab chiqarish bazasi quriladi, transport va injenerlik kommunikatsiyalari barpo etiladi.
Gidrotexnika qurilishining asosiy ob‘ektlari kuyidagilar: sugorish va zax qochirish tarmoqlari; yaylovlarga suv chiqarish tarmoqlari; suv olish uzellari va suv ta‘minoti tarmoqlari; suv omborlari va sh.o’.
Gidrotexnika qurilishining asosiy xususiyatlari quyidagilar: katta maydonlarda ishlarni olib borish; qurilish ob‘ektlarining tarqoqligi; gidromeliorativ ob‘ektlardagi ishlarning har–xilligi; qurilish ishlarini murakkab tabiiy sharoitlarda olib borilishi; yer ishlari hajmining ko’pligi; aholi yashaydigan joylardan va asosiy yo’l tarmoqlaridan yiroqligi;