O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

1.3. Murakkab geologik sharoitlarda quduqlarni sifatli sementlash ishlarni o’rganish va tahlil qilish

Ko‘piklarni xossalarini o‘rganish va ularning asosiy xossalarini boshqarish bo‘yicha yuqori muvaffaqiyatlarga erishilgan. Gaz suyuqlik tizimi (GST) neftgaz sanoati amaliyoti ayniqsa, neft va gaz quduqlarida APQB sharoitda mahsuldor qatlamlarni ochishda keng qo‘llanilmoqda. Ko‘pikli tizimning samaradorligi muhim xususiyatlarining mavjudligi bilan aniqlanadi:

ko‘pikning zichligini keng oraliqda boshqarish mumkin;
ko‘piklar g‘ovaklik muhitiga yomon singiydi, shuning uchun anomallik koeffitsienti (0,7-0,1) P_g.st bo‘lganda burg‘ilashda va ochishda qo‘llash mumkin;
mahsuldor qatlamlarni ochishda yuvuvchi agent sifatida ko‘piklardan foydalanilganda qattiq fazolarni va yuvuvchi suyuqlik filtratlarining qatlam zonasiga kirib borishi juda kamayadi yoki umuman filtrlanmaydi, natijada QTZsi mahsuldor qatlamning tabiiy o‘tkazuvchanligi saqlanib qoladi;
ko‘piklardan foydalanilganda aeratsiya darajasini va quduq usti bosimini boshqarish orqali quduq tubidagi bosimni keng oraliqda o‘zgartirish mumkin;
burg‘ilashda ko‘pikdan foydalanilganda quduqlarni o‘zlashtirish va quduqni belgilangan ish rejimiga chiqish vaqti qisqaradi.
Ko‘piklarni qo‘llash texnologiyasi VNII neft tomonidan ishlangan bo‘lib, 1961 yildan buyon keng qo‘llanilib kelinmoqda. Keyingi yillarda bu texnologiya asosida ikki va uch fazoli ko‘piklarni qo‘llash mahsuldor qatlamlarni, ikkinchi stvollarni burg‘ilab ochish va quduqlarda qum tiqinlarni yuvishda foydalanilmoqda. o‘piklarni qo‘llab katostrofik yutilish oraliqlarini burg‘ilab o‘tish va APQBli qatlamlarni ochish bo‘yicha xorijiy davlatlarda ham masalan AQSh, Kanada, Ummon, Liviya, Eron va boshqalarda yetarli ma’lumotlar to‘plangandir.
APQBlarda ko‘piklarni qo‘llanilib mahsuldor qatlam ochilganda quduqlarni yutilishsiz yuvish, mexanik burg‘ilash tezligi 6-5 martaga, burg‘ini o‘tish 2,7-4,3 martaga, quduqlarni o‘zlashtirish hamda quduqni beruvchanligi 3-3,5 martaga oshgan.
Ko‘piklarni qo‘llash bo‘yicha quyidagilarni belgilash zarur:
1. Ikki fazali ko‘pik yuqori bo‘lmagan mustahkamlikka ega bo‘lmaganligi uchun faqat yer ustida emas balkim quduqda ham parchalanadi. Shuning uchun o‘tishda sirkulyasiyani to‘xtatishi yoki tushirish-ko‘tarish operatsiyalarida (TKO) ham quduqning stvolida ikki fazali ko‘piklar parchalanadi, quduqning tubi zonasida SFM bilan ishlangan suvlar to‘planadi.
2. Quduqning devorlarida loyli qobiqlarni mavjud emasligi tufayli ko‘pik shakllantiruvchi suyuqlik (KSHS) ochiq stvoldagi tog‘ jinsi bilan o‘zaro ta’sirlanadi va uni yumshatadi ba’zida esa quduqning devori qulab tushadi.
3. Tushirish-ko‘tarish operatsiyasidan keyin sirkulyasiya tiklanganda QTZ-ga KSHS singib kiradi, loyli sementli tog‘ jinslarini bo‘kishga olib keladi.
Quduqning devoridagi tog‘ jinslarini yumshab ketishini oldini olish uchun mustahkam bo‘lgan uch fazali ko‘piklardan foydalanilganda yer ustida ham quduqning stvolida ham parchalanmaydi, quduqning devorida qobiq hosil qiladi, burg‘ilashda va mahsuldor qatlamni oqishda murakkabliklarni paydo bo‘lishini oldini oladi.
Ko‘pik bilan burg‘ilangan quduqlardan chiqqan ko‘piklar tarkibida SFMlar va kimyoviy reagentlar bo‘lganligi uchun qayta ishlatilmasdan tashlanadi. Bunday texnologiyada KSHSlar ko‘p miqdorda sarflanganligi uchun ko‘p yutuqlarga ega bo‘lsa ham uch fazalik ko‘piklarni qo‘llanilishi chegaralanadi. Shuning uchun ishlatilgan ko‘piklardan qaytadan foydalanish uchun germetikli sirkulyasiya tizimidan (GST) foydalaniladi.