O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi mii akademik litseyi Aniq fanlar yo`nalishi 205-guruh o`quvchisi Xoliqov Abdijalilning Fizika fanidan tayyorlagan

II.5. Urilish deb- ikki yoki undan ko`p jismlarning juda qisqa vaqt davomidagi ta’sirlashuviga aytiladi


Absolyut noelastik urilish deb ikkita deformatsiyalanadigan sharlarning urilishiga aytiladi. To`qnashuvdan so`ng sharlar birlashib harakat qilishlari mumkin. Plastilin yoki loydan yasalgan sharchalarning to`qnashuvi bunga misol bula oladi. m<sub>1</sub> va m<sub>2</sub> massali sharlarning urilishgacha tezliklari mos ravishda v<sub>1</sub> va v<sub>2</sub> bo`lsin.
Agar to`qnashuvda kinetik enrgiya yo`qotilsa bunday to`qnashuv noelastik deb ataladi. Noelastik to`qnashuvda impuls saqlanadi, kinetic energiya esa yo`q. Chunki kinetik energiya boshqa narsalarga sarf bo`ladi.Issiqlik energiyasi, tovush energiyasi va jism deformatsiyasi bunga misol bo`lishi mumkin.


Absolyut elastik urilish deb ikkita deformatsiyalanmaydigan sharlarning urishiga aytiladi. Bunda sharlarning urilishdan oldingi kinetik enrgiyalari urilishdan keyin ham to`laligicha kinetik energiyaga aylanadi.

Jismlar to`qnashganda hech qanday kinetic energiya yo`qotilmasa bunday to`qnashuv elastik bo`ladi.Elastik to`qnashuvda energiya va impulsning saqlanish qonuni o`rinli bo`ladi.

Haqiqatda esa elastik to`qnashuvlar kundalik hayotimizning bir qismi emas. Gaz atomlari orasidagi ba’zi to`qnashuvlar mutlaq elastik bo`ladi. Ammo mexanikadagi ayrim to`qnashuvlarda energiyaning yo`qotilishi hisobga olinmaydi. Bu to`qnashuvlarni ular mutlaq elastik bo`lmasada, elastic deyishimiz mumkin.

1