Tayanch iboralar: Pavel I ning ichki va tashqi siyosati. "Sharq masalasi". Fransiyadagi qarshi koalilsiyalar. “Qurolli betaraflik" haqidagi shartnomalar. Rus-Turk urushlari. Tilzit sulhi. Napoleon armiyasining yurishi. 1809-yilgi "Erkin g'allakorlar" qonuni. "Maxfiy komitet". M.M.Spyeranskiy faoliyati. "Farog'at ittifoqi" Janubiy va Shimoliy ittifoqlar. Dekabrisllar qo'zg'oloni. 1845-yiIgi mayorat haqidagi qonun. "Majburiyatli dehqonlar". G'arbchilar. Slavyanoflllar. Qrim urushi. Parij sulhi. Maxfiy komitet faoliyati. Krepostnoylik huquqining bekor qilinishi. 60-70-yillardagi burjua islohollari. O'rta Osiyoning bosib olinishi.
XVIII asrning oxixrida Rossiyaning ichki va tashqi siyosati 1796-yil Yekaterina II vafotidan so'ng, taxtga uning o'g'li Pavel I (1796-1801) o'tirdi. Yangi impyerator Rossiyada dvoryanlar mavqcini mustahkamlashga harakat qilib, mamlakatda ko'tarilgan dchqon qo'zg'olonlarini shafqatsiz ravishda bostirdi. Novorossiya, Don va Kavkaz oldi viloyatlariga ham krepostnoylik tizimni joriy q:ldi. 600 mingga yaqin davlat dchqonlari pomeshchiklar ixtiyoriga bycrildi. Frantsuz inqilobining ta'siri natijasida Rossiyada ham V.V.Passik, F.V.Kretchetov, I.Rojnov kabi rus xalqining ilg'or vakillari chor samodyerjaviyasiga qarshi chiqishlar boshladi. F.V.Kretchetov xalqini buyuk isyon ko'tarib «samodyerjaviya» hokimiyatini ag'darishga va mamlakatda barcha teng bo'lgan rcspublika to'zumini o'rnatishga chaqirdi. Natijada ular hukumat tomonidan ta'qib qilinib, og'ir jazolarga tortildi, mamlakatda qattiq senzura o'rnatilib, ta'lim olish uchun xorijga chiqish ta'qiqlandi. Xususiy tipografiya va o'quv yurtlari yopildi. Xatto «millat», «ozodlik» va «tenglik» kabi iboralarning ishlatilishi ham ta'qiqlandi.
«Samodyerjaviya» to'zumini mustahkamlash maqsadida Pave! I mamlakatni siyosiy jixatdan markazlashtirishga urindi. Dvory an laming o'z-o'zini boshqarishini va yana dvoryanlarni davlal lavozimlaridan o'z xohishiga ko'ra iste'foga chiqishi kabi imtiyoziari cheklandi. 1797-yil taxtni yaqin qarindoshlarga (otadan katta o'g'ilga to'g'ridan-to'g'ri myerosxo'rlar bo'lganda, aka-ukalarning kattasiga) o'tishi haqidagi tartib tiklandi. XV11I asrning oxiri XIX asrning boshlarida Rossiya hukumati poytaxt aslzodalari, oliy harbiy zobillar va dvoryanlarga qarshi ayrim chora-ladbirlar joriy qilinganligiga qaramasdan, uning ichki siyosali dvoryanlar manfaatini himoya qilishga va krepostnoylik tizimini mustahkamlashga qaralilgan edi. Yekatyerina II Frantsuz inqilobining ashaddiy dushmani bo'lsada, Rossiya Fransiyaga qarshi qaratilgan birinchi koalilsiyada qatnashmadi. Chunk! u Sharq va Polsha masalalarida erkinroq harakat qilish uchun o'ziga imkoniyal yaratdi. Pavel I hukmronligining dastlabki davrida Fransiya bilan diplomatik munosabatlar tiklandi. Biroq Rossiya, Fransiya va Germaniya o'rtasida Yaqin Sharq va Polsha masalasida jiddiy qarama-qarshiliklar mavjud edi. Napoleon Bonapart qo'mondonligidagi Frantsuz harbiy ekspeditsiyasining Misrga jo'natilishi. Malta va lonik oroilarini bosib olinishi, Rossiyaning «Sharq masalasi»dagi manfaatlariga zid edi. Natijada Rossiya Fransiyaga qarshi ikkinchi harbiy koalitsiyaga qo'shildi. 1799 yil Rossiya va Turkiya o'rtasidagi ittifoqchilik shartnomasi imzolandi, bunga ko'ra Rossiya harbiy floti Dardanell va Bosfor bo'g'ozlaridan erkin o'tish huquqiga ega bo'ldi. Admiral F.F.Ushakov qo'mondonligidagi rus floti lonik orolini Frantsuzlardan ozod qildi. 1800 yilgi rus-turk konvcntsiyasiga ko'ra lonik orolida «Eiti qd'shma orollar respuplikasi» to'zildi. Mayda bu respublika Rossiya va Turkiya davlatlarining protektorati ostida bo'lib. rasmiy ravishda Turk sultoni uni syo'zyerini, deb hisobladi.
Suvorov qo'mondonligidagi rus qo'shiniari Ttaliyada Frantsuz qo'shinlariga qarshi urush harakatlarini olib borib, Frantsuzlardan tozalangan. Italiya hududlarida cski feodal tartiblarini va sobiq mahalliy hukumdorlarning hokimiyatini tiklash bilan mashg'ul bo'ldi.
Yaqin Sharq masalasida va O'rta yer dengizi havzasiua Anglo-Rus munosabatlari keskinlashib keldi. Angliya Turkiya bilan Rossiyaning o'zaro yaqinlashuvidan tashvishga lushib, Rossiyani lonik orolidan siqib chiqarishga harakat qildi. O'z navbatida Rossiya Angliyadan O'rta yer dengizida strategik jihatdan juda qulay bo'lgan Malta orolini tortib olish payida bo'ldi. Koalitsiya a'zolari orasida jiddiy qarama-qarshiliklar kelib chiqdi. Pavel I rus qo'shinlarini Italiyadan chaqirib olib. 1800-yilda Angliya bilan barcha munosabatlarini to'xiatdi va Shvetsiya, Daniya, Prussiya bilan Angliyaga qarshi qaratilgan « qurolli betaraflik» haqidagi shartnomalarni imzoladi. Bir vaqtda Fransiya bilan sulh to'g'risida mo'zokaralar boshlab, Angliyaga qarshi ittifoqchilikda Hindistonga yurish qilishga kelishib oldi. Angliya va Rossiya urush holatiga keltirildi.
Pavel T ning Angliyaga qarshi siyosali dvoryanlarning hukumron doiralarida norozilik uyg'otdi. Chunki rus pomeshchiklari o'zlarining qishloq xo'jalik mahsulotlarini asosan, Angliyaga eksporl qilib Angliyadan sanoat mahsulotarini olar edilar. Angliya bilan munosabatlarining bo'zilishi, ularning iqtisodiy manfaatlariga zarar yetkazmoqda edi. Shuningdek rus dvoryanlarining bir qismi, Rossiyaning Fransiya bilan yaqinlashuviga qarshilik ko'rsatmoqda edi. Natijada 1801 yil 12 martda Pavel I ga suiqasd uyushtirishdi. Rossiya taxtiga uning o'g'H Alcksandr 1 (1801 - 1825) o'tirdi.
