О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

Yo‟lakay frezalashda
 
frezaning aylanish yo‟nalishiga zagatovkaning surish yo‟nalishi mos 
keladi. 
Yo‟lakay frezalashda freza zagatovkadan, maksimal qalinlikdan, eng kichik qalinliklardagi 
qirindi yo‟nib boradi (58-rasm, a). 
Bunda frezaning tishlariga tushuvchi nagruzka eng ko‟p darajadan eng kam darajagacha 
kamaya boradi, zagatovkaga t„sir etuvchi kuch uni stanok stoliga siqib, bikrligini oshiradi va 
zagatovkaga ishlov bera boshlash davrida freza tishlarining sirpanmay yeyilishini kamaytirib, 
sifat ko‟rsatkichini oshiradi. Shu sababli bu usul nafis ishlov berishda qo‟llaniladi. 
58-rasm 
Qarshi frezalashda
 
esa frezaning aylanish yo‟nalishiga zagatovkaning surilish yo‟nalishi 
qarshi keladi (58-rasm, b). 
Qarshi frezalashda freza zagatovkadan minimal qalinlikdan maksimal qalinlikdagi qirindini 
yo‟nib boradi (58-rasm, b). 
Bunda frezaning tishlariga tushuvchi nagruzka eng kam darajadan eng ko‟p darajagacha orta 
boradi. Zagatovkaga ta„sir etuvchi kuch uni stanok stolidan ajratishga intilib, natijada u 
tebranib, sirt g‟adir – budurligi ortadi. Shu sababli bu usulni xomaki ishlov berishda qo‟llagan 
ma„qul. Ishlanadigan zagatovka tashqi yuzasida qattiq qobiq, kuyindi bo‟lsa, qarshi frezalash 
usulidan boshqa xollarda yo‟lakay frezalash usulini qo‟llash tavsiya etiladi. 
3. Frezalashda kesish rejimi elementlari va ularni belgilash 
Freza o‟z o‟qi atrofida aylanadi, zagatovka esa stol bilan birga suriladi, buning natijasida kesish 
jarayoni amalga oshadi (21-shakl). 
Frezalashda kesish rejimi elementlariga kesish tezligi (V), surish tezligi (S), kesish qalinligi (t) 
va eni (V) kiradi. 
Kesish tezligi quyidagicha aniqlanadi: 
V=

∙ Д ∙ n/1000, m/min. 
Bunda D – freza diametri, mm; 
n – frezaning bir minutdagi aylanishlar soni. 

---

59-rasm 
Surish tezligi
 
deb freza to‟la bir marta aylanganida zagatovkaning unga nisbatan surilishi (S
0
) 
ga aytiladi. Frezalashda, odatda, quyidagicha surishlar bo‟ladi; 
S – frezaning bir tishiga to‟g‟ri keladigan surish, mm/tish; 
S
0
– frezaning to‟la bir marta aylanishiga to‟g‟ri keladigan surish, mm/ayl; 
Sм – minutga to‟g‟ri keladigan surish, mm/min. 
Sм = So ∙ n=Sz ∙ Z ∙ n, 
bunda Z – freza tishlarining soni; 
n – frezaning minutiga aylanishlar soni. 
Freza bir marta o‟tishida kesib olgan material qatlamining freza o‟qiga perpendikulyar 
yo‟nalishda o‟lchangan qiymati frezalash chuqurligi deb ataladi va t bilan belgilanib, mm 
xisobida o‟lchanadi (21-shakl). 
Frezaning frezalanayotgan zagatovkaga freza o‟qi bo‟ylab o‟lchangan urinish qiymati