О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

 
Elektr yoy yordamida payvandlash usullari 
1.
 
Dastlabki usulda payvandlash.
Bu usulda payvandlashda barcha operatsiyalar 
qo‟lda bajariladi. Metallarni payvandalashdan oldin payvandlanadigan joylar payvandlashga 
yaxshilab tayyorlanishi lozim, ya‟ni yuzalar kirdan, oksid pardalardan tozalanishi, bir-biriga 
uchma-uchlanishi (agar metallar qalinligi 5-6mm dan ortiq bo‟lsa, ular kertilishi) lozim. 
Turli metall konstruksiyalrni payvandlsh yo‟li bilan qalinligi 2-30 mm bo‟lgan tirli 
xildagi choklarni (past, vertikal, ship va gorizontal) dastaki usulda payvandlash yo‟li bilan 
bostirish mumkin. 
Bu usulda payvandlash texnologik talablarga mos bajarilsa, ancha sifatli choklar hosil 
bo‟ladi, lekiin ish unumi past. 
Suyultirilgan metallni oksidlanishdan va azotlanishdan saqlash uchun otashbardosh, 
magniy, alyuminiy qotishmalarni va korroziyabardosh po‟latlarni dastaki payvandlashda, 
shuningdek, korroziyabardosh payvand birikma olish uchun payvandlash neytral gazlar (argon, 
leliy) muhitiga bajariladi. 

Metallarni elektr yoy yordamida avtomatikaviy usulda usulda payvandlash.
Hozirgi 
paytda sanoatda qalinligi 2-100 mm bo‟lgan uglerodli va legirlangan po‟larlarni, shuningdek, 
mis, alyuminiy va ularning qotishmalarini to‟g‟ri va egri chiziqda payvandlashda avtomatikaviy 
usulda payvandlashdan keng foydalanladi. Bunda barcha ishlar avtomatlashtirilgan bo‟lib, 

---

payvandchining vazifasi avtomatni rostlab ishga tushirish va ish tugagach, uni to‟xtatishdan 
iborat. 
Metllarni avtomatikaviy payvandlash usullaridan sanoatga flyus ostida avtomatikaviy 
ravishda yoy yordamda payvandlash usuli keng tarqalgan. Bu usulning asosiy xususiyati 
shundaki, yoy va vanna flyus qatlami ostida bo‟lib, jarayonning uzliksiz olib borilishida 
elektrod - sim sarflangan sari uning vanna tomon uzatilishi mexanizatsiyalashtirilgan. 
Payvandlshda elektrod simni yoyga uzatish va uni chok bo‟ylab yurgizish uzatish mexanizmi 
bilan avtomatikaviy holda bajariladi. Elektr toki esa elektrod - simga uzatgich orqali yuboriladi: 
metallarni avtomatikaviy payvandlash quyidagi ikki xil avtomatlarda olib boriladi: 
1)
payvandlash kallaklari (golovkalari) bilan; 
2)
payvandlash traktorlari bilan. 
Payvandlash kallaklari qo‟zg‟almas bo‟lib, payvandlashda payvandlanadigan buyum 
ilgarilanma yoki aylana harakatlantiriladi. Payvandlash traktorlari esa chok bo‟ylab maxsus 
relsda o‟zi tortadigan telejkada harakatlantiriladi.