О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

Quyma olish usullari
Quymalar ishlab chiqarishning usullari jumlasiga suyuqlanuvchan modellarga quyish, qobiq 
keramik qoliplarga quyish, kokillarga quyish, bosim ostida quyish, markazdan qochirma usulda 
quyish usullari kiradi. Bu usullarning barchasi yuqori aniqlikdagi, sirtdagi g‟adir-budirliklar 
ham, keyingi ishlov berishgacha qoldiriladigan quyimlari minimal (ba‟zan quyimi butunlay 
yuq), eksplautsion xossalari yuqori bo‟lgan quymalar olish imkonini beradi.
Suyuqlanuvchan 
modellarga 
quyish
. 
Bunday 
usulda 
quyishning 
mohiyati 
quyidagilardan iborat: ajralmaydigan suyuqlanuvchan modeldan foydalaniladi, u qotuvchan 
suyuq qolip aralashmasi bilan qoplanadi va shunday qilib ajralmaydigan keramik qobiq 
tayyorlanadi; suyultirilgan metallni quyishdan oldin model suyuqlantirish yoki kuydirish yo‟li 
bilan qolipdan olib tashlanadi; ba‟zan qolip yuqori haroratgacha qizdiriladi, buning natijasida 
model qoldiqlari yuqotiladi, qolip mustahkamlanadi va uning suyultirilgan metall bilan
tuldirilishi yaxshilanadi. Model suyuqlanish harorati past bo‟lgan mum, stearin, parafin kabi 
materiallardan yoki yonganda qattiq qoldiqlar qoldirmaydigan polistiroldan metall press-
qolipda tayyorlanadi. Qobiq qolip hosil qilish uchun model yoki modellar bloki changsimon 
material (kvars, elektr-korund) va bog‟lovchi modda (etilsilikat)dan tashkil topgan 
suspenziyaga bir necha marta botirib olinadi. Suyultirilgan metallni quyishdan oldin qolip 
konteynerga joylanadi va qolip bo‟zilib ketmasligi uchun konteyner tayanch bo‟la oladigan 
material bilan to‟ldiriladi. 
Bu usulda olingan quymalar o‟lchamlarining aniqligi 10-12-kvalitetga mos keladi, 
sirtining g‟adir-budirligi R
a
=2,5 mkm dan oshmaydi. 
Kokillarga qiyush.
Kokil metall qolipdan iborat bo‟lib, u gravitatsion kuchlar (og‟irlik 
kuchi) ta‟siri ostida suyultirilgan metall bilan to‟ldiriladi. Bir marta ishlatish uchun 
mo‟ljallangan gil-qum yoki suyuqlanuvchan modelli qobiq qoliplardan farqli ravishda 
kokillardan bir necha marta foydalanish mumkin. Odatda, kokil ikki bo‟lakdan iborat bo‟lib, 
uni bertikal yoki gorizantal tekisliklar bo‟yicha ajratish mumkin. Kulrang cho‟yan kokil 
tayyorlash uchun eng yaxhi materiall hisoblanadi, chunki u metall qokiplar uchun qo‟yiladigan 
asosiy talablarga javob beradi, chunonchi termik toliqishga chidamli, olovbardosh va 
qiyshayishga qarshiligi katta. Kamdan-kam holda kokillar po‟lat va rangli metallardan 
tayyorlanadi. 

---

Quymalarda ichki bo‟shliqlar (teshiklar) hosil qilishi uchun У7, У8, У10 va 30X

CA 
markali po‟latdan yasalgan metall va gil-qum sterjenlardan foydalananiladi. Suyultirilgan 
metall quyishdan oldin kokilning ish sirti issiqlikni izolyatsiya qiluvchi maxsus bo‟yoq qatlami 
bilan qoplanadi va kokil qizdiriladi. 
Kokilga quyishdan yirik seriyali va ko‟plab ishlab chiqarishda foydaniladi.