О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

Diffuzion kremniylash (silitsiylash)
usuli pо‟latlarning ishqalanib yeyilishga 
chidamliligini oshirish, korroziyabardoshligi va kislotabardoshligini yaxshilash maqsadida 
amalga oshiriladi.
Qattiq muhitda kremniylash uchun 60% ferrosilitsiy, 38...39% glinozem iborat 
aralashmadan foydalaniladi, buyumnmng 0,2...0,8 mm sirtqi qatlami kremniyga tо‟yinadi 
(harorat 1100...1200 
0
C).
Gaz muhitida kremniylash uchun kremniy xloridi 950...1050 
0
C gacha qizdiriladi va 
buyum 2...4 soat mobainida shu muhitda tutib turiladi. Tо‟yintirilgan qatlam qalinligi 0,5...1,24 
mm ga, yuza qattiqligi esa Vikkers bо‟yicha 200...300 ga yetadi. 
Kimyo, kog‟oz va neft sanoati uskunalari (nasos vallari, truboprovodlar, gaykalar, 
boltlar...) detallari kremniylanadi. 
Mashinasozlikda bor elementi bilan yuzani boyitish jarayoni suyuq eritmalarni 
(Na
2
B
4
O
7
, BCl) elektroliz qilish usuli bilan olib boriladi. Borlangan yuzaning qattiqligi Vikkers 
bо‟yicha 2000 gacha yetadi, qalinligi esa 0,1...0,4 mm ni tashkil qiladi. Borlangan qatlam yuza 
qismida FeB, ichki qismida esa Fe
2
B va α-qattiq eritmadan iborat bо‟ladi. Neft nasoslari, 
chuzuvchi, eguvchi va shakl beruvchi shtamplar, bosim ostida quyish mashinalarining detallari 
kabi og‟ir sharoitda ishlaydigan detallar borlanadi. Borlangan detallarning turg‟unligi 2…6 
martaga ortadi.
Bor bilan boyitilgan yuzaga oxirgi mexanik ishlov beriladi. 
 
Savol va topshiriqlar : 
1. Detallarni kimyoviy-termik ishlashdan maqsad nima? 
2. Kimyoviy-termik ishlov berish jarayoni qanday bosqichlarda amalga oshiriladi? 
3. Sementitlash turlarini aytib bering. 
4. Sementitlangan detallar nima uchun termik ishlanadi? 
5. Gazlar muhitida sementitlash jarayoni qanday amalga oshiriladi, bu usulning 
afzalliklarini kо‟rsating. 

---

6. Azotlashdan kuzda tutilgan maqsad nima? 
7. Sianlash nima? Uning turlarini aytib bering. Qanday jarayon nitrosementitlash deb 
ataladi? 
8. Diffuzion legirlashning qanday turlari mavjud?